Strona główna

Słownik historyczny "Opieka nad dziećmi na ziemiach polskich w XIX-XXI wieku" jest efektem działań realizowanych w ramach projektu "Ku lepszej przyszłości. Opieka nad dziećmi na ziemiach polskich w XIX-XXI wieku" realizowanego przez pracowników Kolegium Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Rzeszowskiego w ramach programu Nauka dla Społeczeństwa Ministerstwa Edukacji i Nauki (NdS/547402/2022/2022). Kierownikiem projektu jest prof. dr hab. Paweł Grata. Wartość projektu i dofinansowania wynosi 412 850,00 PLN.

Słownik zawiera 1000 opracowanych przez członków zespołu projektowego haseł prezentujących najważniejsze pojęcia, osoby, wydarzenia i instytucje z zakresu tematyki opieki nad dziećmi w perspektywie historycznej. Opieki rozumianej maksymalnie szeroko i obejmującej w przyjętym znaczeniu wiele aspektów działań podejmowanych na rzecz dzieci zarówno w środowisku rodzinnym, jak też poprzez wszelkie formy wsparcia oferowane przez instytucje zewnętrzne, poczynając od państwa, poprzez władze samorządowe, organizacje społeczne aż po związki wyznaniowe, uwzględniając też teoretyczne i prawne podstawy wychowania i opieki nad dziećmi formułowane w okresie będącym przedmiotem prowadzonych dociekań. Abstrahując od nieuniknionych odstępstw od przyjętych ram chronologicznych zawartość słownika zasadniczo obejmuje zasób wiedzy dotyczącej opieki nad dziećmi w okresie ostatnich kilkudziesięciu lat zaborów, w dwudziestoleciu międzywojennym, okresie wojny i okupacji, Polski Ludowej, wreszcie transformującej się od 1989 i stającej się z czasem częścią struktur europejskich współczesnej Rzeczypospolitej. Tak rozciągnięty w czasie zakres chronologiczny słownika wymagał uwzględnienia w nim wielu istotnych zjawisk charakteryzujących poszczególne okresy w dziejach opieki nad dziećmi na ziemiach polskich. Do najważniejszych zaliczyć należy powstawanie teoretycznych i praktycznych zalążków nowego podejścia do opieki nad dziećmi w XIX i na początku XX wieku; związaną z budową niepodległej Rzeczypospolitej i organizowaną przez młode państwo polskie próbę stworzenia własnego systemu opieki nad dziećmi; dramatyczne lata II wojny światowej, gdy działania pomocowe były szczególnie utrudnione, a skala potrzeb wręcz niemożliwa do uchwycenia; przemiany działalności opiekuńczej po II wojnie światowej i jej dalsza ewolucja w warunkach realnego socjalizmu; wreszcie rozwój koncepcyjny i instytucjonalny działań na rzecz dzieci w okresie po 1989 roku. Co istotne, wyraźnie widoczne różnice w specyfice opieki nad dziećmi w badanych okresach historycznych wymagać musiały, przynajmniej w jej wybranych aspektach, wyodrębniania tych okresów przy omawianiu poszczególnych zagadnień będących przedmiotem zainteresowania słownika i tworzenia wskutek tego odrębnych haseł dla podobnych problemów w odniesieniu do różnych epok historycznych (przykładem formy zinstytucjonalizowanej opieki nad matką i dzieckiem przed i po II wojnie światowej, potraktowane odrębnie mimo z pozoru identycznej niekiedy nomenklatury). Zakres terytorialny słownika zakreślony został z uwzględnieniem ewolucji rozumienia pojęcia ziem polskich w będących przedmiotem badań epokach historycznych. W związku z tym dla okresu zaborów, dwudziestolecia międzywojennego oraz II wojny światowej uwzględnione zostały tereny, które po Wielkiej Wojnie weszły w skład Drugiej Rzeczypospolitej, zaś dla czasów po 1945 roku zakres ten obejmuje ustalone po II wojnie światowej granice państwa polskiego. Równocześnie doprecyzować należy, iż przedmiotem zainteresowania autorów słownika są wszystkie nacje zamieszkujące tak określony obszar, z wyjątkiem działań opiekuńczych podejmowanych i prowadzonych przez i na rzecz przedstawicieli aparatu państwowego państw zaborczych, bądź państw okupujących ziemie polskie. Zakres rzeczowy słownika obejmuje szerokie spektrum zagadnień związanych z wieloma aspektami opieki nad dziećmi, mające w zamierzeniu stworzyć kompendium wiedzy na ten temat. W związku z tym w zakres ten wchodzą m. in. postacie wybitnych pedagogów i wychowawców dzieci i młodzieży, organizatorów działalności opiekuńczej, twórców najważniejszych obecnych w jej ramach organizacji, ale także systemy opiekuńcze kreowane i implementowane na ziemiach polskich, poświęcone opiece nad dziećmi periodyki, akty prawne określające zasady prowadzenia działalności opiekuńczej, instytucje państwowe i samorządowe tę działalność organizujące i prowadzące, organizacje społeczne zaangażowane w opiekę nad dziećmi i młodzieżą, rodzaje instytucji opiekuńczych funkcjonujących na ziemiach polskich oraz najważniejsze podmioty opiekuńcze wyróżniające się w tej działalności w kolejnych okresach historycznych.

Strona informacyjna projektu znajduje się pod adresem kulepszejprzyszlosci.pl

Ostatnie artykuły

Wszystkie

‎