Domy dziecka Caritas
Domy dziecka Caritas – instytucje opieki nad dziećmi pozbawionymi opieki rodzicielskiej tworzone i prowadzone po II wojnie światowej przez różnorodne podmioty kościelne, w tym zwłaszcza zakony żeńskie (m.ni.: Albertynki, Boromeuszki, Franciszkanki Rodziny Maryi, Siostry Matki Bożego Miłosierdzia, Michalitki, Pasterki od Opatrzności Boskiej, Pasjonistki i Siostry Opatrzności Bożej). Placówki zgodnie z obowiązującymi przepisami opiekowały się dziećmi powyżej 3 roku życia. Przyjmowano także dzieci dotknięte sieroctwem społecznym. Działalność koordynowana była przez Caritas i Komisję Episkopatu Polski do spraw Charytatywnych. Znajdowały się pod nadzorem resortu oświaty. Domy dziecka Caritas początkowo działały przy poparciu władz państwowych. Na terenie diecezji katowickiej, w 1946, Caritas otwierał dodatkowe placówki celem przyjęcie większej liczby dzieci powracającej z Niemiec. Z zasady obowiązywał w nich program opracowany przez władze państwowe, jednak placówki utrzymywały charakter katolicki. Starano się tworzyć warunki umożliwiające wszechstronny rozwój (umysłowy, fizyczny i religijny). Z zasady nie rozdzielano rodzeństw. Większość wychowanków zdobywała umiejętności zawodowe (trykotarstwo, hafciarstwo, krawiectwo), rzadziej wykształcenie średnie. Organizacja Caritas wpierała także państwowe domy dziecka (dary z zagranicy, zapomogi pieniężne). W 1947 funkcjonowały 303 domy dziecka (16086 wychowanków), w 1948 288 (14802 wychowanków). Placówki nie były w stanie zaspokoić zapotrzebowania. W 1948 nasiliła się akcja likwidacji działalności prowadzonej przez Kościół rzymskokatolicki. W marcu 1949 kardynał Stefan Wyszyński wydał zarządzenie zgodnie z którym inspekcje, wizytacje i kontrole placówek mogły się odbywać tylko za zgodą Kurii Metropolitalnej w Gnieźnie i w obecności jej delegata. Władze zignorowały to zarządzenie. Po 1956, na krótko, pojawiły się możliwości reaktywowania niektórych placówek prowadzonych przez zakony.
Źródła: E. Bartkowiak, Sierocińce zakonne w Drugiej Rzeczypospolitej. Z badań nad dziejami opieki zastępczej (pozarodzinnej) w Polsce [w:] Rodzina na przestrzeni wieków, red.: S. Walasek, L. Albański, Jelenia Góra 2011; W. Chmielewski, Początki likwidacji katolickich zakładów opiekuńczo-wychowawczych po drugiej wojnie światowej [w:] Rodzina na przestrzeni wieków, red.: S. Walasek, L. Albański, Jelenia Góra 2011; Kościół w Polsce wobec potrzebujących, red. M. Chmielewski, Lublin 1994; W. Przygoda, Posługa charytatywna Kościoła w Polsce, Lublin 2004; D. Zamiatała, Caritas. Działalność i likwidacja organizacji 1945-1950, Lublin 2000.