Ludwiczak Antoni

Ludwiczak Antoni – ur. 16.05.1878 w Kostrzynie Wielkopolskim, zm. 17.06.1942 w Hartheim; ksiądz rzymskokatolicki, działacz społeczny. W latach 1891-1900 uczył się w gimnazjum Marii Magdaleny. W latach 1900-1903 studiował w seminarium duchownym w Poznaniu. 15.12.1903 przyjął świecenia kapłańskie. Pracował jako wikariusz w Lubaszu. W ramach Towarzystwa Czytelni Ludowych założył bibliotekę oraz jedną z pierwszych czytelni czasopism. Aktywnie wspierał dzieci podczas strajku szkolnego. Od 1906 do 1919 należał do Ligi Narodowej. W latach 1908-1910 wiceprezes Komitetu Powiatowego Towarzystwa Czytelni Ludowych w Ostrzeszowie. Delegat na sejmiki oświatowe w 1909 i 1911. Założyciel i redaktor dwutygodników „Przyjaciel Dzieci” (1911-1917) i „Przyjaciel Młodzieży” (1911-1915). W Lubaszu założył ogródki dla dzieci. Utworzył tajne nauczanie. 1.01.1912 został powołany na funkcję sekretarza generalnego Towarzystwa Czytelni Ludowych. Przeniósł się do Pniew. Przyczynił się do utworzenia wielu bibliotek w różnych częściach zaboru pruskiego. Organizował kursy dla bibliotekarzy. W 1915 był wiceprezesem wydziału kulturalno-oświatowego w Radzie Narodowej. 1.06.1919 został posłem z ramienia Zjednoczenia Stronnictw Narodowych. Aktywnie uczestniczył w pracach sejmowej Komisji Oświaty. W 1921 wspierał przyłączenie Górnego Śląska do Polski. W 1922 wycofał się z życia politycznego. W 1921 założył pierwszy w kraju Uniwersytet Ludowy w Dalkach koło Gniezna przeznaczony dla młodzieży. W 1927 wiceprezes wydziału wykonawczego Zjednoczenia Towarzystw Oświatowych. W 1933 zrezygnował z pracy w Towarzystwie Czytelni Ludowych. Prezes Stowarzyszenia Uczestników Walki o Szkołę Polską w Wielkopolsce. 12.11.1939 został aresztowany przez gestapo. Więzień obozu koncentracyjnego Sachsenhausen i Dachau. W 1942 przewieziony do Linzu.

Źródła: A. Galos, Ludwiczak Antoni Jan [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 18, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk, 1973; T. Maliszewski, Wyższe szkoły ludowe w koncepcjach pracy oświatowej ks. Antoniego Ludwiczaka, „Studia Edukacyjne” 2013, nr 29; B. Dąbrowska, Zapalał światła w mroku, budził życie polskie…: ks. Antoni Ludwiczak (1878-1942), Poznań 1996; S. Marciniak Antoni Jan Ludwiczak (1878-1942), „Zeszyty Łużyckie”, 1995, nr 12; M. Jabczyński, Walka dziatwy polskiej z pruską szkołą, Poznań 1930; T. Rzepecki, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej 1919 roku. Poznań 1920.