Cieszkowski August

Cieszkowski August – ur. 12.09.1814 w Suchej, zm. 12.03.1894 w Poznaniu; filozof, ekonomista, działacz polityczny i społeczny, bibliofil, kolekcjoner sztuki. Absolwent gimnazjum w Warszawie na Lesznie (1831). Studia podjął na Uniwersytecie Jagiellońskim, od 1833 studiował filozofię w Berlinie, gdzie uczęszczał na wykłady Karola Ludwika Micheleta. W 1838 uzyskał stopień doktora filozofii w Heidelbergu na podstawie rozprawy De philozophiae Iconiae ingenio, vi, loco. W latach 1838-1840 przebywał we Francji, Anglii oraz we Włoszech. Po powrocie do Polski został współzałożycielem Biblioteki Warszawskiej, gdzie publikował swoje rozprawy naukowe. W 1843, razem z K. L. Micheletem założył Towarzystwo Filozoficzne w Berlinie. Od 1848 członek Centralnej Komisji do spraw wyborczych oraz poseł na sejm pruski. Współtwórca Ligi Polskiej (1849-1850). Od 1860 przewodniczący Koła Polskiego. W 1861 wyjechał do Anglii, Francji oraz Belgii by prowadzić badania naukowe w celu założenia instytutu agronomicznego w Polsce. Karierę polityczną zakończył w 1866. W 1870 założył Szkołę Rolniczą im. Haliny w Żabikowie pod Poznaniem, tzw. Heleneum. Szkołą funkcjonowała do 1877. Od 1872 prezes Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W swojej pracy na rzecz społeczeństwa A. Cieszkowski wspierał kwestie związane z rozwojem szkolnictwa oraz podejmował tematy dotyczące opieki nad dziećmi. Orędownik tworzenia ochron wiejskich i organizowania pomocy ubogim przez wyższe klasy społeczne. Uznawał ochrony za miejsca, gdzie „uczy się dziecko (…) samą potęgą opieki społeczeństwa, samym przykładem, emulacją, porządkiem, zabawą, naturalnemi ćwiczeniami, usunięciem szkodliwych wpływów i nałogów oraz obudzeniem w nim ludzkiej dumy, całą swą siłę czerpając u źródła religii i dobrej woli”. Uważał, że jednym z najważniejszych elementów edukacji najmłodszych powinien być kontakt z naturą, zajęcia w gospodarstwie oraz rozmowy z opiekunką. Pod koniec życia uczestniczył w kongresie wychowawczym w Wiedniu. Pod Preszburgiem założył kolonię wakacyjną dla dzieci.

Źródła: A. Cieszkowski, O ochronach wiejskich, Poznań 1922; S. Dziamski, August Cieszkowski, [w:] Wielkopolski Słownik Biograficzny, red. A. Gąsiorowski, J. Topolski, Warszawa-Poznań 1981; Z. W. Kundzewicz, Mędrzec z Wierzenicy. W dwusetną rocznicę urodzin Augusta Cieszkowskiego, „Nauka”  2014, nr 3; A. Roszkowski, Poglądy społeczne i ekonomiczne Augusta Cieszkowskiego, „Poznańskie Prace Ekonomiczne” 1923, nr 3; W. Sajdek, Postęp bez rozboju. Podstawy teorii dynamizmu społecznego w filozofii Augusta Cieszkowskiego, Lublin 2008; M. Sobeski, Cieszkowski i Krasiński, „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego” t. 39: 1913; A. Żółtowski, Cieszkowski August [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. VII, Kraków 1948-1958; E. Likowski, Mowa żałobna powiedziana nad zwłokami śp. Augusta hr. Cieszkowskiego w kościele podominikańskim w Poznaniu dnia 16 marca 1894 roku, Poznań 1894.