Chrząszczewska Jadwiga

Chrząszczewska Jadwiga – ur. 19.09.1853 w Kowalu, zm. 28.02.1935 w Warszawie; pedagog, działaczka społeczna, autorka prac dla dzieci.  Działalność pedagogiczną na szeroką skalę rozpoczęła w 1891 od publikowania tekstów na łamach czasopism wydawanych w Warszawie („Przyjaciel Dzieci” i „Przegląd Pedagogiczny”), a także prowadzenia szkoły. Placówka mieściła się przy ul. Nowy Świat w Warszawie i upowszechniała nowoczesne metody pedagogiczne. J. Chrząszczewska była propagatorką froeblowskiego modelu wychowania przedszkolnego, nazwanego od niemieckiego pedagoga Friedricha Fröbela, który prowadził kształcenie najmłodszych w duchu humanistycznym. Istotnymi inicjatywami podjętymi w ramach tej metody były m. in. „ogródki dziecięce” w celu wychowania człowieka w jedności z przyrodą, traktowania dziecka jako swobodnie rozwijającą się roślinę, nad którą pieczę roztacza nauczyciel-ogrodnik. Ważne było uczenie poprzez zabawę, wdrażanie do programu śpiewu i rysunku. Najistotniejszym rezultatem tej metody jest ukształtowanie idei podmiotowości dziecka i przysługującym ich praw jako odrębnemu człowiekowi. W warszawskiej szkole froeblowskiej czas dzieci podzielony był na naukę metodą poglądową, ćwiczenia gimnastyczne, roboty i robótki oraz zabawę. J. Chrząszczewska była popularną autorką literatury dziecięcej i pedagigicznej. Do jej dorobku zalicza się opowiadania, baśnie, powieści, a także piosenki i przekłady. Pisała podręczniki dla przyszłych nauczycieli, wychowawców i matek. Współpracowała z Janiną Porazińską i Jadwigą Warnkówną. Pierwsza publikacja to Słoneczko. Powieść dla młodzieży (1896), nagrodzona pierwszym miejscem w konkursie „Przyjaciela Dzieci”. Najważniejszym dziełem w dorobku autorki są Pogadanki z dziećmi opublikowane w 1896 i wznawiane w 1904, 1907 oraz 1926. Stanowią zbiór najistotniejszych problemów, na które trzeba zwrócić uwagę w procesie wychowania dziecka. Utwór skierowany jest do wychowawców i rodziców. Znalazły się w nim kwestie dotyczące szacunku do posiadanych przedmiotów, rodziny, świąt, finansów, rachunków, zmysłu przestrzennego, geometrii, świata zwierząt i roślin, dóbr naturalnych a także poprawnego wysławiania się.  Z Joanną Porazińską napisała Mój Elementarz (1925).

Źródła: A. Borkowska, Silva Rerum, „Kronika Rodzinna” 1890, nr 20; J. Chrząszczewska, Pogadanki z dziećmi i metodyczne wskazówki : podręcznik dla matek, nauczycielek i wychowawczyń, Warszawa 1926; I. Kosmowska, D. Milkuczyc, A. Szycówna, Kobieta polska jako autorka pedagogiczna, Warszawa 1912; W. Bobrowska-Nowak, Zarys dziejów wychowania przedszkolnego, Warszawa 1978; A. E. Mikinka, Jadwiga Chrząszczewska (1853-1935). Wybrane wątki życia i twórczości, „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” nr XIII, 2020 r.