Komitety opieki społecznej

Komitety opieki społecznej – lokalne instytucje opieki społecznej powstające w ramach powołanego do życia w grudniu 1944 Centralnego Komitetu Opieki Społecznej, który powstał w miejsce Rady Głównej Opiekuńczej. Terenowe komitety opieki społecznej miały zastępować stopniowo likwidowane lokalne komitety opiekuńcze. Pierwsze komitety powstawały w Lublinie i na terenach tzw. Polski Lubelskiej, wraz z przejmowaniem przez polską administrację  kolejnych terenów tworzone były dalsze komitety różnych szczebli. W październiku 1945 było już aktywnych w kraju 13 wojewódzkich komitetów opieki społecznej, 156 komitetów powiatowych, 26 miejskich i 919 gminnych. We wrześniu 1946 działało 16 komitetów wojewódzkich, 239 powiatowych, 52 miejskie oraz 2397 gminnych. Poziom najwyższy liczba komitetów osiągnęła w lutym 1947, gdy komitetów gminnych było 2495 (w kolejnych miesiącach ich liczba ustabilizowała się na poziomie 2,2-2,3 tys.). W ramach opieki zamkniętej nad dziećmi w lutym 1948 komitety opieki społecznej prowadziły 6 domów dla matki i dziecka oraz 10 domów małego dziecka, zaś w ramach opieki otwartej – 136 punktów opieki nad matką i dzieckiem i 12 żłobków, poza tym wsparcie dla dzieci niosło kilkaset prowadzonych przez komitety kuchni powszechnych. Skupione w CKOS komitety prowadziły również coroczną Akcję Kolonii i Półkolonii Letnich. W końcu 1947 w pracę 2762 komitetów zaangażowanych było ponad 16 tys. osób, w tym 9 tys. członków ich zarządów oraz 7 tys. pracowników zatrudnionych na etatach. Należące do Centralnego Komitetu Opieki Społecznej komitety korzystały przede wszystkim z subwencji budżetu państwa i władz terenowych oraz samorządowych, ale także wsparcia udzielanego przez działające w Polsce zagraniczne organizacje skupione w Radzie Zagranicznych Towarzystw Charytatywnych w Polsce. Komitety opieki społecznej działalność zakończyły w 1949, wraz z likwidacją w ramach procesu centralizacji opieki nad dziećmi, Centralnego Komitetu Opieki Społecznej.

Źródła: P. Grata, Czas przełomu. Polska polityka społeczna w latach 1944-1950, Rzeszów 2018; A. Juźwik, Dzieci i młodzież – podmiot opieki charytatywnej w Polsce i na emigracji w latach 1945-1940 [w:] Dobroczynność i pomoc społeczna na ziemiach polskich w XIX, XX i na początku XXI wieku, red. M. Przeniosło, Kielce 2008;  I. Miernik, Centralny Komitet Opieki Społecznej 1945-1949. Powstanie i główne etapy działalności [w:] Dobroczynność i pomoc społeczna na ziemiach polskich w XIX, XX i na początku XXI wieku, T. 2, red. M. i M. Przeniosło, Kielce 2010; I. Miernik, Deprywacja potrzeb materialnych Polaków a działalność Centralnego Komitetu Opieki Społecznej w latach 1945-1949 [w:] Gospodarka i społeczeństwo w czasach PRL-u (1944-1989), red. E. Kościk, T. Głowiński, Wrocław 2007.