Komisja do Spraw Wczasów Letnich Dzieci i Młodzieży
Komisja do Spraw Wczasów Letnich Dzieci i Młodzieży – organ administracji centralnej będący częścią składową procesu centralizacji opieki nad dziećmi oraz indoktrynacji dzieci i młodzieży w ramach kolonii letnich. Komisja powołana została zarządzeniem ministra oświaty z 25.03.1948 wydanym w porozumieniu z ministrami administracji publicznej, aprowizacji, komunikacji, kultury i sztuki, pracy i opieki społecznej, przemysłu i handlu, rolnictwa i reform rolnych, zdrowia oraz Ziem Odzyskanych. Komisja Główna działała przy Ministerstwie Oświaty, w jej skład wchodzili przedstawiciele powołujących ją ministerstw oraz Rady Państwa, Głównego Urzędu Kultury Fizycznej, Komisji Centralnej Związków Zawodowych, Komendy Głównej „Służby Polsce”, Komitetu Koordynacyjnego Pomocy Dzieciom i Młodzieży oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Organami terenowymi były Komisje Wojewódzkie przy Kuratoriach Okręgów Szkolnych, Komisja Stołeczna przy Kuratorium Okręgu Szkolnego Warszawskiego i Komisja Łódzka przy Kuratorium Łódzkim, w powiatach powstały komisje powiatowe i grodzkie przy Inspektoratach Szkolnych. Na czele Komisji stanął Franciszek Pawuła. Komisja i jej rozbudowane agendy miały zagwarantować pełną kontrolę władz państwowych nad organizowanymi w kraju koloniami letnimi i zapewnić wymagany w ramach stalinizacji życia społecznego sposób wychowania. Uwagę szczególną przykładano do uzyskania odpowiedniego składu klasowego dzieci korzystających z organizowanego przez państwo letniego wypoczynku. W 1949 Komisja ustaliła, iż z akcji letniej skorzystać miało 60% dzieci z miast oraz 40% ze wsi (dzieci robotników rolnych i ośrodków gospodarki uspołecznionej), rok później założono, że z okręgów miejskich 80% wypoczywających stanowić miały dzieci robotnicze, 12% dzieci pracowników umysłowych, 5% dzieci kwalifikujące się do wsparcia opieki społecznej, 3% dzieci rzemieślników. Komisja działała do 1951, gdy zarządzeniem ministra oświaty z 10.05.1951 jej funkcje i agendy przejął Pełnomocnik Rządu do Spraw Wczasów dla Dzieci i Młodzieży.
Źródła: P. Grata, Czas przełomu. Polska polityka społeczna w latach 1944-1950, Rzeszów 2018; D. Jarosz, „Masy pracujące przede wszystkim”. Organizacja wypoczynku w Polsce 1945-1956, Warszawa – Kielce 2003; D. Jarosz, Lata 1948-1956: centralizacja, indoktrynacja i kontrola [w:] Wypoczynek zorganizowany dzieci i młodzieży w Polsce w XX wieku, red. D. Jarosz, Wrocław 2012; F. Pawuła, Wczasy letnie dla dzieci i młodzieży, „Dzieci i Wychowawca” 1949, nr 1-3.