Domy turnusowe (od 1950 domy wczasów dziecięcych)
Domy turnusowe (od 1950 domy wczasów dziecięcych) – rozwijające się po II wojnie światowej placówki akcji letniej, przeznaczone do organizowania wczasów dla dzieci i młodzieży, w tym okresowego pobytu dla dzieci słabych i zagrożonych gruźlicą, potrzebujących przywrócenia dobrostanu psychicznego. Działalność domów miała mieć na celu niwelowanie skutków wojny wśród najmłodszych. Od 1945 placówki były prowadzone przez zakłady pracy oraz organizacje społeczne. W 1947 założono Państwowy Dom Turnusowy w Piwnicznej-Zdroju, a w ramach pomocy zagranicznej z inicjatywy Methodist Committee for Relief in Poland zorganizowano Domy Turnusowe w Starej Jabłonce k. Ostródy oraz w Klarysewie k. Warszawy dla dzieci w wieku przedszkolnym. W domach turnusowych całorocznych podczas akcji letniej w 1947, miało przebywać 12,6 tys.dzieci. W 1949 kolejny Dom Turnusowy założono w Dusznikach Zdroju. W okresie stalinizmu placówki wczasów letnich, w tym domy turnusowe miały być miejscem propagowania postaw zgodnych z ideologią socjalistyczną. Od 1.09.1950 domy turnusowe funkcjonowały jako „Domy Wczasów Dziecięcych”, podlegające resortowi oświaty. W latach 1957-1970 w placówkach przebywało od 13,6 tys. do 18,8 tys. dzieci i młodzieży. W 1980 liczba podopiecznych wzrosła do 22,1 tys. osób. Po zmianach ustrojowych w kraju, zreformowano regulacje dotyczące domów wczasów dziecięcych. Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z 11.08.2017 określono zadania domu wczasów dziecięcych, w tym organizowanie zajęć edukacyjnych, wychowawczych, opiekuńczych i specjalistycznych. Od 2023 tryb funkcjonowania domów wczasów dziecięcych określa Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z 30.03.2023 w sprawie niektórych publicznych placówek systemu oświaty. Okres pobytu dziecka w domu wczasów dziecięcych nie może być krótszy niż 5 dni i dłuższy niż 12 tygodni.
Źródła: B. Bobik, Próba klasyfikacji form instytucjonalnych uzupełniających funkcje rodziny w Polsce, „Kultura – Przemiany – Edukacja” 2022, t. 10; Dom Wczasów Dziecięcych w Dusznikach Zdroju, http://dwd-duszniki.pl/nasz-osrodek/historia-i-zakres-dzialalnosci/ [dostęp: 27.02.2024]; Historia DWDz w Piwnicznej–Zdroju, https://dwd.piwniczna.iap.pl/pl/1655/0/historia-placowki.html [dostęp: 27.02.2024]; D. Jarosz, „Masy pracujące przede wszystkim”. Organizacja wypoczynku w Polsce 1945-1956, Warszawa-Kielce 2003; A. Juźwik, Zagraniczna pomoc charytatywna dla dzieci i młodzieży w Polsce w latach 1945-1950, „Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały” 2013, nr 11; A. Kelm, Formy opieki nad dzieckiem w Polsce Ludowej, Warszawa 1983; Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 30 marca 2023 w sprawie niektórych publicznych placówek systemu oświaty, Dz. U. 2023, poz. 651; Wypoczynek zorganizowany dzieci i młodzieży w Polsce w XX wieku, red. D. Jarosz, Wrocław 2012.