Domy pomocy społecznej dla dzieci głęboko upośledzonych

Domy pomocy społecznej dla dzieci głęboko upośledzonych – placówki opiekuńcze funkcjonujące w oparciu o przepisy m. in. ustawy o opiece społecznej z 1923, ustawy z 19.08.1994 o ochronie zdrowia psychicznego oraz Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 23.08.2012 w sprawie domów pomocy społecznej. Do 1990 domy pomocy podlegały resortowi zdrowia, później Ministerstwu Pracy i Polityki Społecznej. Warunkami przyjęcia do domów dla dzieci i młodzieży upośledzonych intelektualnie były upośledzenie umysłowe w stopniu znacznym i głębokim lub upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym, jeśli towarzyszyła mu przewlekła choroba somatyczna, a dziecko nie wymagało leczenia szpitalnego. Jednostkami, które kwalifikowały dzieci do domów pomocy społecznej były wyłącznie: poradnie zdrowia psychicznego, kliniki neurologiczne i psychiatryczne, sanatoria neuropsychiatrii dziecięcej, oddziały dziecięce psychiatryczne, neurologiczne lub neuropsychiatryczne szpitali psychiatrycznych i ogólnych. Ustawa z 1994 o ochronie zdrowia psychicznego zobowiązała domy pomocy społecznej do dostosowania do osób z zaburzeniami psychicznymi, a dla dzieci i młodzieży organizacji nauki i zajęć rewalidacyjno-wychowawczych. Program wychowawczo-opiekuńczy objął: nawiązanie kontaktu emocjonalnego z dzieckiem, ocenę sprawności psychofizycznych, znalezienie możliwości komunikowania się z dzieckiem i dziecka z otoczeniem przy wykorzystaniu jego możliwości psychofizycznych, usprawnianie psychofizyczne; naukę czynności społecznie użytecznych; technikę stałego bytowania. W 1970 w domach pomocy społecznej było 8 800 miejsc dla dzieci upośledzonych umysłowo, a w 1980 – 10 510. W 1981 w Polsce funkcjonowało 114 domów pomocy dla dzieci upośledzonych umysłowo posiadających około 10 tysięcy miejsc. Ze względu na profesjonalizację wsparcia liczby te w kolejnych latach się zmniejszały. W 2011 były 104 domy na 8 372 miejsca, w 2015 103 domy z 5310 miejscami, w 2021 – 99 z 3860 miejscami.

Źródła: Z. Grabusińska, Domy pomocy społecznej w Polsce, Warszawa 2013; Rocznik Statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej 2022, Warszawa 2022; Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 sierpnia 2012 r. w sprawie domów pomocy społecznej; Dz. U. 2012, poz. 964; M. Świderska, Formy wspierania dzieci i dorosłych upośledzonych intelektualnie, „Pedagogika Rodziny”, 2013, nr 3/1; E. Tarkowska, Ludzie w instytucji totalnej. Przypadek domów pomocy społecznej w Polsce [w:] Upośledzenie w społecznym zwierciadle, red. A. Gustavsson, E. Zakrzewska-Manterys, Warszawa 1997; Ustawa z 19.08.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, Dz. U. 1994, nr 111, poz. 535; J. Wyczesany, Pedagogika upośledzonych umysłowo, Kraków 2005.