Lubomirski Zdzisław

Lubomirski Zdzisław – ur. 4.04.1865 w Niżnym Nowgorodzie, zm. 31.07.1943 w Małej Wsi; polityk, działacz społeczny. Studia prawnicze odbył na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Uniwersytecie w Grazu. W 1904 został wiceprezesem, a od 1908 po śmierci ojca Jana Tadeusza Lubomirskiego objął funkcję prezesa Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności. W tym samym czasie zaczął współfinansować tajne Towarzystwo Oświaty Narodowej, brał udział w zjazdach nauczycieli ludowych, był członkiem zarządu Towarzystwa Wpisów Szkolnych, został też kuratorem Instytutu Oftalmicznego w Warszawie. Po wybuchu I wojny światowej i zawiązaniu Komitetu Obywatelskiego w Warszawie stanął de facto na jego czele (formalnie był prezesem jego Sekcji Ogólnej). Po wycofaniu Rosjan z Warszawy w 1915 stanął na czele Centralnego Komitetu Obywatelskiego, a następnie 5 sierpnia objął funkcję prezydenta miasta. W sierpniu 1915 podjął decyzję o wprowadzeniu w Warszawie obowiązkowego powszechnego nauczania. Po likwidacji przez Niemców we wrześniu 1915 Centralnego Komitetu Obywatelskiego stojąc na czele Komitetu miasta Warszawy kierował najważniejszą instytucją społeczną organizując działania opiekuńcze dla potrzebujących wsparcia mieszkańców stolicy. W przeprowadzonych w lipcu 1916 wyborów samorządowych został wybrany prezydentem Warszawy. 15.10.1917 został członkiem powołanej przez państwa centralne Rady Regencyjnej stanowiącej tymczasową władzę przyszłego Królestwa Polskiego. Był inicjatorem orędzia Rady z 7.10.1918 zapowiadającego utworzenie niepodległego państwa polskiego z własnym dostępem do morza. W latach 1928-1938 senator, początkowo z ramienia Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, od 1935 nominowany przez prezydenta. W latach 1931-1935 prezes Naczelnej Rady Organizacji Ziemiańskich. We wrześniu 1939 wszedł w skład kierowanego przez prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego Komitetu Obywatelskiego.

Źródła: A. Chwalba, Wielka wojna Polaków 1914-1918, Warszawa 2018; M. Jastrzębska, Książę Regent. Opowieść o Zdzisławie Lubomirskim, Łomianki 2018; H. Markiewiczowa, Działalność opiekuńczo-wychowawcza Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności 1814-1914, Warszawa 2002; J. Pajewski, Lubomirski Zdzisław (1865-1943) [w:] Polski Słownik Biograficzny T. XVIII, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1973; J. Winnicki, Rada Regencyjna Królestwa Polskiego i jej organy (1917-1918), Warszawa 1997.