Dzieci nieślubne

Dzieci nieślubne – dzieci  pochodzące ze związku pozamałżeńskiego. Tradycyjnie status społeczny dziecka nieślubnego zależał od wielu czynników natury kulturowej, religijnej, niekiedy lokalnej bądź jednostkowej. Zwykle jednak był gorszy niż dziecka zrodzonego w związku małżeńskim. Dzieci nieślubne często określano słowami mającymi wydźwięk pejoratywny m. in.: „bastard”, „bękart”, „dziecko z nieprawego łoża”, „bachor”, „podrzutek”, „mieszaniec”. Na ziemiach polskich w myśl uregulowań Kodeksu Napoleona dzieci nieślubne miały gorszą pozycję niż dzieci pochodzące ze związku małżeńskiego. Wyróżniano dwie kategorie dzieci nieślubnych: „dzieci zrodzone nie w małżeństwie, oprócz zrodzonych w związku kazirodzkim lub cudzołożnym” – te mogły pod pewnymi warunkami zostać uznane za prawne. Druga grupa to: „dzieci zrodzone w związku kazirodzkim lub cudzołożnym”, którym nie przysługiwały praktycznie żadne prawa. Mogły jedynie ubiegać się o alimenty, nie mogły zaś dochodzić prawa dziedziczenia. Wszelkie możliwości zmiany statusu znajdowały się w ręku rodziców, głównie ojca. W II Rzeczypospolitej trwały prace nad zmianą statusu dzieci nieślubnych i likwidacją istniejącej dyskryminacji z jednoczesnym zachowaniem stabilności rodziny uświęconej związkiem małżeńskim. Mimo przygotowania kilku projektów (1934, 1938) prace nie zostały uwieńczone sukcesem. W 1946 utrzymano rozróżnienie na dzieci pochodzące ze związku małżeńskiego i pozamałżeńskiego. Ustanowiono prawną więź pokrewieństwa dzieci pozamałżeńskich wyłącznie z matką, a ojca sprowadzono do roli zabezpieczenia finansowego stygmatyzując dzieci z urodzeń pozamałżeńskich. Zasadniczym przełomem był Kodeks rodzinny z 27.06.1950 zrównujący prawa dzieci zrodzonych w małżeństwie i poza małżeństwem. O ile ojciec był znany, dziecko miało nosić nazwisko ojca. Miało to służyć zmniejszeniu skali stygmatyzacji dzieci urodzonych poza małżeństwem. Zasady te zostały utrzymane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym z 1964.

Źródła: M. Dietrich, O niektórych prawach majątkowych dzieci nieślubnych, „Prawo” 1935, nr 3; P. Fiedorczyk, Status prawny dzieci pozamałżeńskich w prawie rodzinnym pierwszych lat Polski Ludowej, „Miscellanea Historico-Iuricica” 2014, t. XIII, z. 2; E. Jurczykowska-Romanowska, Instytucja pochodzenia dziecka w polskim prawie rodzinnym w latach 1946–1965, „Wychowanie w Rodzinie” 2013, t. 7; Kodex Napoleona z przypisami: ksiąg trzy w jednym tomie, Warszawa 1810; I. Leciak, Polemika wokół prawa rodzinnego i opiekuńczego w II Rzeczypospolitej, „Studia Iuridica Toruniensia” 2013, t. 13; Ustawa z dn. 27 czerwca 1950 r. Kodeks rodzinny, Dz. U. 1950, nr 34, poz. 308; Ustawa z dn. 25 lutego 1964 roku Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Dz. U. 1964 nr 9, poz. 59.