Ludowy Związek Kobiet

Ludowy Związek Kobiet – konspiracyjna organizacja społeczno-polityczna kobiet, założona w styczniu lub lutym 1942 i znajdująca się pod zwierzchnictwem Centralnego Kierownictwa Ruchu Ludowego. Związek organizował działalność oświatowo-wychowawczą, prowadził tajne nauczanie oraz opracowywał nowe metody pracy wychowawczej i dydaktycznej. Ponadto przeprowadzał akcje społeczno-patriotyczne dla powstańców warszawskich, w tym wysiedlonych. W okresie okupacji niemieckiej organizacja zajmowała się służbą sanitarną i konspiracją w zakresie łączności. Udzielała pomocy rodzinom więźniów i pomordowanych w czasie II wojny światowej. Organizacji przewodniczyły: Maria Szczawińska, Anna Chorążyna, Weronika Tropaczyńska-Ogarkowa. Obszar funkcjonowania sekcji organizacji obejmował okręgi Generalnego Gubernatorstwa: lubelski, krakowski, kielecki, warszawski, białostocki, a także poznański i łódzki włączone do III Rzeszy. Organizacja składała się z 8 wydziałów zajmujących się konspiracją: Wydział Organizacyjny, Wydział Spółdzielczo-Gospodarczy, Wydział Propagandy, Wydział Prasy i Wydawnictw, Wydział Dziecka, Wydział Zdrowia i Opieki Społecznej, Wydział Kształcenia Kobiet, Wydział Prawny. W 1942 organizacja wydawała dodatek dla dzieci „Biedronka. Wiadomości do opowiadania naszym dzieciom”, zaś w pierwszym numerze „Żywia. Pismo Kobiet” opublikowano dokument Karta Praw Dziecka wskazujący na warunki sprzyjające rozwojowi psychofizycznemu dziecka. Zagadnienia pedagogiczne poruszano w czasopismach „Wiadomości Kobiece”, „Jutrzenka” i „Chłopka”. Organizacja szczególną pomoc kierowała do dzieci i rodzin na wsi. Przy pomocy utworzonych przez siebie drużyn Zielonego Krzyża, świadczyła opiekę sanitarną. Organizowano opiekę dla matek rodzących i rodzin wielodzietnych. W 1945 Ludowy Związek Kobiet współpracował ze Związkiem Młodzieży Wiejskiej „Wici”. Rozporządzeniem Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego 26.11.1945 działalność organizacji uznano za nielegalną. Ostatecznie w grudniu 1945 Ludowy Związek Kobiet został zdelegalizowany.

Źródła: J. Gmitruk, Ludowy Związek Kobiet, Warszawa 2017; Karta praw dziecka, „Żywia” lipiec 1942, nr 1; K. Kowalik, Opieka nad dzieckiem w Generalnym Gubernatorstwie, Lublin 1986; O równe prawa dla wszystkich dzieci, „Wiadomości Kobiece” 1944, nr 4; E. Podgórska, Sprawy wychowania i oświaty w konspiracyjnej prasie Ludowego Związku Kobiet [w:] Studia z dziejów ruchu ludowego 1969, red. J. R. Szaflik, Warszawa 1969; W. Polak-Jakuszko, Tajne nauczanie w Lublinie w latach 1939-1944, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Nauk Społecznych Z Siedzibą W Lublinie” 2016, nr 5; J.R. Sielezin, Ścieżki kariery i działalność społeczno-polityczna kobiet w PSL i SL (1945-1947), „Myśl Ludowa” 2019, nr 11; Uczmy się chować dzieci, „Wiadomości Kobiece” lipiec 1944, nr 8.