Konwencja o Prawach Dziecka ONZ z 1989

Konwencja o Prawach Dziecka ONZ z 1989 – chwalona przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, weszła w życie w chwilą ratyfikowania dokumentu przez 20. państwo 02.09.1990. Stanowi dopełnienie zabiegów czynionych od końca XIX w., których głównymi etapami były Deklaracja Genewska (Liga Narodów, 1924) i Deklaracja Praw Dziecka ONZ (1959). Projekt Konwencji został złożony przez Polskę w 1978. Opracowany został na zlecenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych przez Tadeusza Smyczyńskiego. Prace nad propozycją zapoczątkowano w 1979 i trwały 10 lat. Efekt końcowy, w wyniku poszukiwania formuły kompromisowej i na tyle elastycznej aby była możliwa do przyjęcia przez różne państwa, znacznie odbiega od pierwotnej, polskiej propozycji. W odróżnieniu od dokumentów z 1924 i 1959 nie jest to deklaracja a umowa międzynarodowa. Przepisy bezwzględnie wiążą państwa-strony, które ratyfikowały dokument. Konwencja zawiera bardzo szeroki katalog praw dziecka, wychodzi dalej poza prawa do szczególnej opieki i ochrony dziecka, jako przedmiotu ochrony prawnej. Traktuje dziecko podmiotowo, zawiera bowiem przepisy dotyczące praw i wolności osobistych dziecka oraz konieczności wzięcia pod uwagę jego zdania przy podejmowaniu decyzji dotyczących jego losów życiowych. W preambule podkreślono pierwszeństwo rodziny w wychowaniu dziecka, jako najlepszego środowiska wychowawczego. W myśl Konwencji powołano Komitet Praw Dziecka (10 ekspertów, 4-letnia kadencja), jako podmiot odpowiedzialny za kontrolę przestrzegania zasad. Dokument jest też przedmiotem krytyki zwłaszcza za słaby mechanizm egzekwowania od państw-stron realizacji postanowień (chodzi tu o mechanizm składania jedynie sprawozdań z wykonania Konwencji), brak możliwości wniesienia skargi indywidualnej oraz nieprecyzyjności wielu sformułowań w nim użytych. Konwencja nazywana jest „światową konstytucją praw dziecka”, a żaden z dokumentów dotyczących praw i wolności człowieka nie ma tylu ratyfikacji.

Źródła: J. J. Błeszyński, A. Rodkiewicz-Ryżek, Ochrona praw dziecka w świetle standardów polskich i międzynarodowych, „Pedagogia Christiana” 2012, nr 2; E. Czyż, Prawa dziecka, Warszawa 2002; Dziecko i jego prawa, red. E. Czyż, Warszawa 1992; S. Jarosz-Żukowska, A. Wojtanowicz, Ł. Żukowski, Prawa człowieka i system ich ochrony, Wrocław 2002; Konwencja o prawach dziecka. Wybór zagadnień (artykuły i komentarze), red. S. L. Stadniczeńko, Warszawa 2015; Prawa dziecka. Dokumenty Organizacji Narodów Zjednoczonych, oprac.: P. J. Jaros, M. Michalak, Warszawa 2015; Prawa dziecka w prawie międzynarodowym, red. E. Karska, Warszawa 2014.