Fundacja Główny Dom Schronienia Starozakonnych

Z Słownik historyczny "Opieka nad dziećmi na ziemiach polskich w XIX-XXI wieku"

Fundacja Główny Dom Schronienia Starozakonnych – organizacja opiekuńcza, powstała w 1840 z inicjatywy gminy żydowskiej w Warszawie. W pierwszych latach działalności przyjmowano tylko chłopców-sieroty w wieku od 6-7 lat. Mogli być pod opieką organizacji do ukończenia 13. roku życia. W 1843 kupiono budynek, gdzie umieszczono siedzibę organizacji. Inwestycję sfinansował bankier Szymon Rosen. W 1847 oddano do użytku nowy obiekt dla 100 osób. Dom Schronienia utrzymywał się z organizacji płatnych nabożeństw w synagodze umieszczonej w budynku organizacji oraz z pensjonariuszy zakładu. Od 1869 zaczęto przyjmować półsieroty. W 1873 w ośrodku przebywało 133 dzieci, a 101 przebywało na stałe. W kolejnych latach uruchomiono ochronkę dla najmłodszych i oddział dla dziewcząt. Ośrodek charakteryzował się niską śmiertelnością dzieci. Propagował judaistyczny model wychowania. Dzieci nauczano nowych form przygotowania do pracy. W 1935 ukończono remont, dzięki któremu placówka mogła pomieścić 250 podopiecznych. W 1916 utworzono Dom Opieki dla Opuszczonych Dzieci Starozakonnych, który działał w lokal wyznaczonym przez Towarzystwo Przyjaciół Dzieci. 24.08.1927 rozpoczęto budowę, a 15.07.1933 oficjalnie otwarto nowy budynek. Obie organizacje w dwudziestoleciu międzywojennym były finansowane z miejskich środków. Przed 1939 w fundacji pracowało 160 osób. We wrześniu 1939 oba stowarzyszenia zostały połączone. Podczas bombardowania w 1939 obiekt fundacji uległ zniszczeniu. W grudniu 1939 pod opieką znajdowało się 600 dzieci. W 1940 utworzono Koło Przyjaciół Głównego Domy Schronienia. Zajmowało się organizacją zbiórek odzieży i zabawek dla najmłodszych. W 1942 opiekę zapewniono 587 osobom. Organizacja zakończyła działalność w 1942.

Źródła: E. Mazur, Opieka dobroczynna nad starcami w Warszawie w drugiej połowie XIX wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2010, t. 58, z. 1; A. Witkowska-Krych, Główny Dom Schronienia [w:] Zagłada Żydów: studia i materiały, 2017, nr 13; Ż. Grotowski, Rozwój zakładów dobroczynnych w Warszawie, Warszawa 1910; Ustawa dla głównego domu schronienia ubogich starców i sierot starozakonnych w Warszawie [w:] Zbiór przepisów administracyjnych Królestwa Polskiego, t. 3, cz. 3, Warszawa 1866; Dom Schronienia Ubogich, Sierot i Starców Starozakonnych w Warszawie, https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/w/18-warszawa/113-zabytki-kultury-materialnej/29448-dom-schronienia-ubogich-sierot-i-starcow-starozakonnych-w-warszawie [dostęp: 15.03.2023].