Fundacja im. Wacława Mańkowskiego
Fundacja im. Wacława Mańkowskiego – organizacja charytatywna Jadwigi i Wacława Mańkowskich. Stanowiła część programu katolickiego Towarzystwa Przytułków, Noclegów i Tanich Garkuchni założonych i wspieranych przez rodzinę Mańkowskich. Z inicjatywy stowarzyszenia 18.05.1901 oddano do użytku Dom Pracy dla Chłopców im. Mańkowskich w Warszawie w dzielnica Praga. Placówka przyjmowała ubogich chłopców w wieku od 7 do 14 lat wyznania rzymskokatolickiego z terenu Nowej Pragi w Warszawie. Głównym celem było wychowanie, promowanie zajęć rzemieślniczych i edukacja religijno-narodowa. Dzieci uczyły się praktycznych zawodów m.in.: szewstwa, krawiectwa, introligatorstwa, stolarza. Chodziły do 4-klasowej szkoły z lekcjami języka polskiego. Osoby, które chciały się kształcić dalej otrzymywały stypendia od fundacji. Obiekt mógł pomieścić 300 chłopców, najubożsi mieli zagwarantowane miejsce w internacie. Dożywotnim kuratorem domu został ks. Ignacy Dudrewicz. W 1903 w zakładzie przebywało 250 chłopców. W placówce pracowały dwie nauczycielki, jeden nauczyciel oraz mistrzowie: krawiecki, szewski i introligatorka. W 1917 dom został przejęty przez księży Marianów. W 1919 placówka została przekształcona w zamknięty zakład. W 1921 w domu znajdowało się ok. 100 dzieci. Taka liczba podopiecznych była utrzymywana przez lata 20. i 30. XX wieku. W okresie dwudziestolecia dom był wspierany m. in. przez miasto stołeczne Warszawę oraz przez samą fundację. Utworzono w domu „Krucjatę Eucharystyczną” oraz koło ministrantów. W latach 30. XX rozwiązano szkołę powszechną. Zakład został przekształcony w bursę. Od 4.10.1939 uruchomiono kuchnię dla ubogich i potrzebujących. Wydawano ok. 3 tys. posiłków dziennie. W obiekcie prowadzono tajne nauczanie. Przez okres II wojny światowej obiekt organizacji był magazynem i miejscem konspiracyjnym Armii Krajowej. Fundacja istniała do 1949.
Źródła: J. Durka, Z działalności Stanisława Mańkowskiego (1876-1937) – właściciela majątku w Kazimierzu Biskupim, „Polonia Maior Orientalis” 2018, t. 5; M. Pilich, Ulice Nowej Pragi, Warszawa 2003; A. E. Mańkowski, Kronika domowa Mańkowskich, Warszawa 2017; Kronika, „Kurier Poznański” 4.11.1900, nr 280; Dom Pracy im. Mańkowskich, https://www.twoja-praga.pl/praga/zabytki/1719.html [dostęp: 20.03.2023].