Kuratoria okręgów szkolnych

Kuratoria okręgów szkolnych – organy administracji szkolnej, funkcjonujące w Polsce międzywojennej oraz po II wojnie światowej. Wznowienie działalności kuratoriów okręgów szkolnych nastąpiło w 1945 na podstawie regulacji prawnych wydanych w okresie międzywojennym, w tym ustawy z 4.06.1920 o tymczasowym ustroju władz szkolnych. W 1946, po uprzednim przejęciu opieki nad dzieckiem przez Ministerstwo Oświaty, kuratoriom okręgów szkolnych podporządkowano domy dziecka. W celu usprawnienia organizacji akcji letniej, w 1946 przy kuratoriach powołano Komisje do spraw kolonii letnich. Rozporządzeniem Rady Ministrów z 5.09.1946 ustanowiono 14 okręgów szkolnych. W związku utworzeniem w 1948 Komisji do Spraw Wczasów Letnich dla Dzieci i Młodzieży przy kuratoriach powołano komisje wojewódzkie, przy kuratorium okręgu szkolnego warszawskiego – komisję stołeczną, a przy kuratorium okręgu szkolnego łódzkiego – komisję łódzką. Ustawą z 7.04.1949 przekazano Ministrowi Oświaty zakres działania Ministra Pracy i Opieki Społecznej w przedmiocie opieki społecznej nad dziećmi i młodzieżą. Na mocy przepisów ustawy z 20.03.1950 o terenowych organach jednolitej władzy państwowej, dokonano likwidacji kuratoriów okręgów szkolnych, ich kompetencje przejęły wydziały oświaty prezydium wojewódzkich rad narodowych. Rozporządzeniem Rady Ministrów z 18.04.1958 w sprawie kuratoriów okręgów szkolnych i inspektorów oświaty, kuratoria przywrócono jako jednostki podległe prezydiom rad narodowych. Kuratoria przejęły zadania wydziałów oświaty prezydiów wojewódzkich. Działania skupiały się wokół nadzoru i koordynacji funkcjonowania szkół i pozaszkolnych placówek oświatowych. Według stanu na luty 1959 w 37 zakładach wychowawczych prowadzonych przez kuratoria i w 8 zakładach społecznych znajdowało się łącznie 4030 wychowanków. O istnieniu kuratoriów okręgów szkolnych przesądziła ustawa z 28.05.1975 o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa. Kuratoria zostały przekształcone w Kuratoria Oświaty i Wychowania.

Źródła: D. Jarosz, „Masy pracujące przede wszystkim”. Organizacja wypoczynku w Polsce 1945-1956, Warszawa-Kielce 2003; A. Juźwik, Lata 1945-1947: pod znakiem ratownictwa społecznego i pluralizmu organizacyjno-programowego [w:] Wypoczynek zorganizowany dzieci i młodzieży w Polsce w XX wieku, red. D. Jarosz, Wrocław 2012; M. Pęcherski, M. Świątek, Organizacja oświaty w Polsce w latach 1917-1977. Podstawowe akty prawne, Warszawa 1978; Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 1958 roku w sprawie kuratoriów okręgów szkolnych i inspektoratów oświaty, Dz. U. 1958, nr 25, poz. 105; S. Sztaba, Baza materialna domów dziecka w województwie rzeszowskim w latach 1944-1955, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 2009, nr 1-2; Wypoczynek zorganizowany dzieci i młodzieży w Polsce w XX wieku, red. D. Jarosz, Wrocław 2012.