Wydział Opieki nad Dzieckiem Centralnego Komitetu Żydów w Polsce

Wydział Opieki nad Dzieckiem Centralnego Komitetu Żydów w Polsce – początkowo sekcja opieki nad dzieckiem w ramach Wydziału Opieki Społecznej przy zorganizowanym w 1944 w Lublinie Komitecie Żydowskim, przekształconym w Centralny Komitet Żydów w Polsce, roztaczająca opiekę nad ocalałymi dziećmi żydowskimi po II wojnie światowej. Sekcja została przekształcona na posiedzeniu plenum CKŻP 2.02.1945 w Lublinie w Wydział Opieki nad Dzieckiem. Kierownikiem Wydziału został Salomon Herszenhorn. W 1945 w pracach tej jednostki skupiono się na organizacji form opieki zamkniętej nad dzieckiem jako sieci zakładów zamkniętych oraz opieki otwartej, do której zaliczano zasiłki, stypendia, żywność. Opieką objęto ok. 5000 dzieci, w tym ok. 1600 podopiecznych w domach dziecka. Uruchomiono 9 placówek w Otwocku, Zatrzebiu, Piotrolesiu, Krakowie, Częstochowie, Bielsku, Przemyślu, Chorzowie, Helenówku; 3 domy leczniczo wychowawcze w Zakopanem, Rabce i Szczyrku; 4 poradnie; pogotowie opiekuńcze w Warszawie; poradnię neuropsychiatryczną i psychologiczną. Opieką otwartą w formie zapomóg objęto ok. 2500 dzieci. W ramach opieki półotwartej objęto ok. 300 dzieci w przedszkolach (Łódź, Częstochowa, Bytom), półinternatach (Kraków, Częstochowa), świetlicy (Kraków). W 1946 po utworzeniu Wydziału Szkolnego przy CŻKP oraz reaktywacji Towarzystwa Ochrony Zdrowia, Wydział Opieki skoncentrował swoją działalność na domach dziecka, przedszkolach, półinternatach. Dzięki pomocy płynącej m.in. z darów amerykańskich, możliwe było objęcie opieką dzieci – repatriantów z ZSRR. W 1946 Wydział Opieki nad Dzieckiem założył domy dziecka w Śródborowie, Świdrze, Bielawie, Niemczy i Legnicy. Od 1946 Wydziałem kierowała Sara Rappaport. W latach 1945-1947 organizowano również Zjazdy Pracowników Domów Dziecka. Decyzją Prezydium CKŻP z 12.12.1946 Wydział Opieki nad Dzieckiem oraz Wydział Szkolny zostały scalone w Wydział Oświaty i Wychowania przy Centralnym Komitecie Żydów w Polsce.

Źródła: M. Brenk, Działania z zakresu ratownictwa społecznego w Polsce w latach 1944–1948, „Biuletyn Historii Wychowania” 2014, nr 32; H. Datner, Po zagładzie. Społeczna historia żydowskich domów dziecka, szkół, kół studentów w dokumentach Centralnego Komitetu Żydów w Polsce, Warszawa 2016; H. Datner-Śpiewak, Instytucje opieki na dzieckiem i szkoły powszechne CKŻP w latach 1945–1946. Zakres działania i założenia wychowawcze, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1981, nr 3; T. Epsztein, E. Grzymała, D. Zamojska, Inwentarz Archiwum Wydziału Oświaty Centralnego Komitetu Żydów w Polsce 1945-1950, Warszawa 1997, 2011, 2019; P. Grata, Czas przełomu. Polska polityka społeczna w latach 1944-1950, Rzeszów 2018; B. Techmańska, Żydowskie domy dziecka na Dolnym Śląsku prowadzone przez Centralny Komitet Żydów w Polsce (CKŻP) – zarys problematyki, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 2018, nr 1.