Związek Ukrainek

Związek Ukrainek – „Sojuz Ukrainok”, ukraińska organizacja społeczno-kulturalna, skupiająca także młodzież żeńską. Założona w 1917, działała w okresie międzywojennym w Galicji Wschodniej. Przewodniczącą została Milena Rudnycka. Zawarcie umowy polsko-ukraińskiej 1.02.1919 we Lwowie dotyczącej ustalenia zasad wzajemnego traktowania rannych, jeńców i internowanych, skutkowało zaangażowaniem się organizacji w pomoc Ukraińcom i ich rodzinom. Związek Ukrainek w Przemyślu założył w Ukraińskim Instytucie dla Dziewcząt kuchnię wydającą posiłki do sierpnia 1919. W październiku 1919 Związek w Przemyślu przekształcono w Ukraińską Samarytańską Pomoc. Nowy statut Związku Ukrainek został uchwalony w 1933 i zatwierdzony w 1935. Siedziba Zarządu Głównego znajdowała się we Lwowie. Filie zakładano w miastach powiatowych, a kółka na wsiach. Organizacja podejmowała współpracę na arenie międzynarodowej. W 1934 w skład nowoutworzonego Światowego Związku Ukrainek miały wejść: Związek Ukrainek Lwowa, Związek Ukrainek na Wołyniu, Bukowinie i Zakarpaciu, Związek Ukraińskich Emigrantek Polsce, Ukraińska Liga Kobiet w USA i Kanadzie. Od stycznia 1935 wydawano czasopismo „Żinka”, będące organem stowarzyszenia. Według stanu na kwiecień 1936 Związek Ukrainek liczył 39 199 kobiet i dysponował 73 filiami i 763 kółkami. Prowadzono referaty: organizacyjny, kultura i oświata, sztuka ludowa, organizacja „dorostu”, gospodarstwo wiejskie, kooperacja, finanse, zdrowie publiczne, opieka społeczna, związki z organizacjami kobiecymi poza Galicją, związki międzynarodowe. W 1938 decyzją rządu polskiego organizację zamknięto. Od października 1938 stowarzyszenie wznowiło działalność, jako wyraz buntu ludności ukraińskiej. Wybuch II wojny światowej w 1939 uniemożliwił dalszą pracę organizacji.

Źródła: J. Doroszewski, Życie oświatowe wśród mniejszości narodowych na Lubelszczyźnie w latach 1918-1939, „Rocznik Lubelski” 1989-1990, nr 31-32; J. Kupidura, Emancypacja drogą do wolności. Działalność ukraińskich aktywistek społecznych dwudziestolecia międzywojennego [w:] Przemiany dyskursu emancypacyjnego kobiet, red. A. Janicka, C. Fournier Kiss, M. Bracka, Białystok 2019; C. Mikułowska, „Ukraiński” ruch kobiecy, Lwów 1937; J. Kupidura, Ukraińska prasa kobieca w Galicji Wschodniej w latach 1884-1939, „Studia Ukrainica Posnaniessia” 2013, nr 1; W. Węglewicz, Pomoc ukraińskich organizacji społecznych dla jeńców i internowanych ukraińskich z Galicji Wschodniej w polskiej niewoli (1918-1921), „Pamięć i Sprawiedliwość” 2022, nr 1; E. Wiszka, Emigracja ukraińska w Polsce 1920-1939, Toruń 2004.