Polski Komitet Opiekuńczy Warszawa – Miasto

Polski Komitet Opiekuńczy Warszawa – Miasto – największy spośród działających w okresie okupacji niemieckiej w ramach Rady Głównej Opiekuńczej lokalny komitet opiekuńczy. Powstał we wrześniu 1940 jako Rada Opiekuńcza Miejska w Warszawie, od 1941 przemianowany, podobnie jak inne jednostki lokalne, na polecenie władz niemieckich na Polski Komitet Opiekuńczy. Posiadał on rozbudowaną i wielostopniową strukturę organizacyjną, znajdowały się w niej m. in. Działy: Kwalifikacji i Rozdziału Świadczeń; Wyżywienia; Odzieżowy; Opieki nad Dziećmi; Schronisk i Opieki nad Wysiedlonymi i Uchodźcami; Zdrowia. Przewodniczącym Komitetu przez cały okres działalności był Janusz Machnicki, jego zastępcą Stanisław Wachowiak. W listopadzie 1941 Komitet zatrudniał 3,1 tys. pracowników płatnych (w tym 1,1 tys. w kuchniach Komitetu) oraz 2 tys. pracujących społecznie. Działalność opiekuńcza Komitetu w Warszawie obejmowała ok. połowy całej opieki społecznej świadczonej przez Radę Główną Opiekuńczą na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Wśród podopiecznych Komitetu dominowały rodziny robotnicze, w latach 1941-1942 stanowiące 2/3 objętych stałym wsparcie rodzin. Pomoc potrzebującym udzielana była przede wszystkim w formie dożywiania (w Warszawie od początku prowadzono specjalne kuchnie dla dzieci), pomocy odzieżowej, pieniężnej, pożyczek na gospodarcze usamodzielnienie, pomocy zdrowotnej i szczepień przeciw tyfusowi. Liczba dzieci dożywianych w prowadzonych w Warszawie kuchniach ludowych w 1942 przekraczała 50 tys., Komitet prowadził w 1941 blisko 200 ognisk dla kilkunastu tys. dzieci, później ich liczba zmniejszyła się do ok. 60 dla 7 tys. dzieci, prowadził w 1944 12 żłobków dla 700 dzieci, 25 internatów (1350 podopiecznych), utrzymywał lub wspierał działalność stacji opieki nad matką i dzieckiem, organizował kolonie i półkolonie dla dzieci, prowadził 3 polikliniki dla dzieci w wieku szkolnym, prewentorium i sanatorium dla dzieci chorych na gruźlicę w Otwocku (łącznie na turnusach przebywało w nich jednocześnie 350-400 dzieci). W okresie powstania warszawskiego Komitet działał jako Rada Główna Opiekuńcza – Zarząd na m. st. Warszawę, w październiku 1944 został połączony z komitetem Warszawa – Powiat.

Źródła: B. Kroll, Opieka i samopomoc społeczna w Warszawie 1939-1945. Stołeczny Komitet Samopomocy Społecznej i warszawskie agendy RGO, Warszawa 1977; B. Kroll, Opieka Rady Głównej Opiekuńczej nad dziećmi i młodzieżą w Generalnej Guberni [w:] Dzieci i młodzież w latach drugiej wojny światowej, red. Cz. Pilichowski, Warszawa 1982; B. Kroll, Rada Główna Opiekuńcza 1939-1945, Warszawa 1985; T. Szarota, Okupowanej Warszawy dzień powszedni, Warszawa 1988.