Polski Instytut Służby Społecznej (Służb Społecznych)

Polski Instytut Służby Społecznej (Służb Społecznych) – jednostka specjalizująca się w prowadzeniu badań naukowych w zakresie pedagogiki i polityki społecznej, założona w maju 1946 przy Uniwersytecie Łódzkim, z siedzibą w Łodzi przy ul. Uniwersyteckiej. Celem instytucji było w szczególności „pogłębianie wiedzy o zjawiskach życia społecznego” m.in. przez wydawnictwa naukowe, kształcenie pracowników opieki społecznej. Do powstania Instytutu przyczyniła się Helena Radlińska. Współtwórczynią PiSS była Wanda Wyrobkowa-Pawłowska, która obok prac o charakterze organizacyjnym wydała w 1946 książkę Stanisława Rychlińskiego Lustracje społeczne . Placówka integrowała teoretyków i praktyków z zakresu pedagogiki, polityki społecznej, demografii, socjologii. Wśród pracowników Instytutu znajdowała się także Natalia Han-Ilgiewicz. Instytut przeprowadzał systematyczne badania: w obszarze liczebności i potrzeb dzieci rodzin pracujących w przemyśle łódzkim, nad sieroctwem, nad dziećmi germanizowanymi, nad działalnością domów matki i dziecka. W pracach badawczych współpracowano z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, prowadząc np. diagnozę stanu opieki nad matką i dzieckiem. Z prac Instytutu korzystały instytucje rządowe oraz organy administracji państwowej. Wyniki badań uwzględniano w działalności jednostek zajmujących się opieką społeczną oraz upowszechniano w formie artykułów i książek. Nakładem Instytutu wydano m. in. prace: Józef Wojtyniak, Halina Radlińska, Sieroctwo. Zasięg i wyrównanie (1946); Konstanty Krzeczkowski, Polityka społeczna. Wybór pism (1947); Kazimiera Zawistowicz-Adamska, Społeczność wiejska. Doświadczenia i rozważania z badań terenowych w Zaborowie (1948). Instytut wydawał pismo instrukcyjne „Służba Społeczna. Czasopismo instrukcyjne Polskiego Instytutu Służby Społecznej” pod redakcją Anny Chmielewskiej. W październiku 1948 Instytut przekształcono w Polskie Towarzystwo Studiów Społecznych, a w czerwcu 1951 zlikwidowano.

Źródła: H. Dinter, Pomoc i opieka społeczna [w:] Łódź w latach 1945-1960, red. E. Rosset, Łódź 1962; K.D.D., Instytuty naukowe, „Przegląd Socjologiczny” 1947, nr 1-4; J. Gałęziowski, Dom Matki i Dziecka w Słupsku w świetle badań Polskiego Instytutu Służby Społecznej. Próba zachowania anonimowości i podmiotowości kobiet i dzieci w powojennym chaosie, „Przegląd Historyczny” 2018, z. 4; A. Kelm, Formy opieki nad dzieckiem w Polsce Ludowej, Warszawa 1983; W. Theiss, Wanda Wyrobkowa-Pawłowska: życie jako służba społeczna, „Pedagogika Społeczna” 2017, nr 1; W. Wincławski, Wyimki z kalendarza socjologii polskiej, „Przegląd Socjologiczny” 2007, nr 1.