Państwowy Monopol Spirytusowy

Państwowy Monopol Spirytusowy – przedsiębiorstwo państwowe podległe Ministerstwu Skarbu powołane na podstawie ustawy z 31.07.1924 o monopolu spirytusowym. Monopol zajmował się nadzorowaniem produkcji spirytusu oraz sprzedażą produktów spirytusowych. W okresie dwudziestolecia międzywojennego w czterech jego zakładach (w Warszawie, Łodzi, Poznaniu, Lwowie) zlokalizowano placówki dla dzieci. Monopol prowadził akcję ochrony macierzyństwa, w ramach której pomoc otrzymywały pracownice ciężarne i karmiące. Robotnice ciężarne miały zapewnione bezpłatne porady lekarskie. Uzyskiwały wyprawy zwrotne dla położnic. Miały one zapewnić czystość i przyczynić się do zmniejszenia niebezpieczeństwa zakażenia i gorączki połogowej podczas porodu w domu. 10.06.1928 powstał żłobek w Warszawie dla dzieci pracowników. 1.08.1928 uruchomiono żłobek w Łodzi, a w Poznaniu w 1930. W stolicy i w Łodzi przy żłobkach uruchomiono tzw. dziecińce. Dzieci pozostawały w nim pod opieką pielęgniarki. Miały zapewniony bezpłatny obiad. Koszt opieki wynosił 97 zł miesięcznie. W Poznaniu zakład utrzymywał stację lotną opieki nad dzieckiem. W latach 1928-1929 w zakładach zatrudniających mniej niż 100 kobiet m. in. Kowlu, Starogardzie, Wilnie, Stanisławowie, Krakowie, Włocławku czy Toruniu utworzono stacje opieki dla wszystkich dzieci pracowniczych. W 1929 powstała lotna opieka przy fabryce w Białymstoku. W 1930 działało 11 stacji ruchomych. Opiekę zapewniono dla 605 dzieci w tym 156 niemowląt. Lekarz w stacjach przyjmował 2-4 razy w ciągu tygodnia. Pielęgniarki odwiedzały dzieci w miejscu zamieszkania 2-3 razy w miesiącu. Przy niektórych stacjach utworzono kuchnie mleczne. Z tych obiektów korzystały matki chore na gruźlicę, którym nie było wolno karmić dzieci.

Źródła: M. Furmanowska, Opieka nad matką i małym dzieckiem w II Rzeczypospolitej [w:] Opieka nad dziećmi i młodzieżą. Studia z dziejów oświaty w XX wieku, red. S. Walasek, Kraków 2008; P. Grata, Państwowy Monopol Spirytusowy jako element reform skarbowych Władysława Grabskiego, „Prace Historyczno-Archiwalne” 2006, t. 18; P. Grata, Monopole skarbowe w polityce podatkowej Drugiej Rzeczypospolitej, Rzeszów 2009; M. Kaliszuk, Państwowy Monopol Spirytusowy [w:] Encyklopedia Historii Gospodarczej Polski do 1945 roku, t. 2, Warszawa 1981; Państwowy Monopol Spirytusowy w Polsce, [Warszawa] 1929; E. Świdrak, Funkcje żłobków polskich od początku XX wieku do wybuchu II wojny światowej, „Biuletyn Historii Wychowania” 2019, nr 41.