Osada Rolniczo-Rzemieślnicza w Studzieńcu

Osada Rolniczo-Rzemieślnicza w Studzieńcu – ośrodek wychowawczy działający w ramach Towarzystwa Osad Rolnych i Przytułków Rzemieślniczych. Celem była pomoc oraz otaczanie nadzorem i opieką nieletnich przestępców, zapobieganie demoralizacji i efektywna resocjalizacja, która wobec młodocianych skazanych miała odbywać się poza murami więzienia. Ośrodek oficjalnie otwarto 14.05.1876. Był to pierwszy powstały na ziemiach polskich zakład dla nieletnich przestępców. Powstał na wzór francuskiej kolonii dla nieletnich w miejscowości Mettray k. Tours. Do zakładu przyjmowano chłopców poniżej 15 roku życia. Pobyt w studzienieckim ośrodku trwał ok 2-3 lat. System dzielił dzieci na „rodziny” - 15-20 osobowe grupy znajdujące się pod opieką wychowawcy mieszkające w osobnym domku. Ośrodek pierwotnie wyposażony był w kuchnię, jadalnię , miejsce do wspólnej nauki a także kaplicę, izbę dla chorych. Autorem systemu zajęć w zakładzie był Walenty Miklaszewski. Zakładał, że zajęcia szkolne powinny opierać się na warsztatach, pracy na roli i zajęć ogrodniczych. Grupy, do których wydzielano dzieci podzielone były ze względu na wiek, charakter dziecka oraz stopień „zepsucia moralnego”. Cechą systemu była poprawa poprzez wpajanie zasad moralnych, integrację, naukę i przygotowanie do podjęcia zawodu w przyszłości. Szkoła prezentowała wysoki poziom nauczania i była zarządzana w sposób wzorowy. W latach I wojny światowej w Studzieńcu znajdował się szpital wojskowy. Część zabudowań ośrodka uległa zniszczeniu. W 1916 liczba podopiecznych wynosiła 260. W 1932 kontrolę nad zakładem przejął Piotr Suchan, który dokonał jego reorganizacji. Wprowadzono system punktowy, w którym oceniano zachowanie wychowanków każdego dnia oraz podniesiono i poszerzono poziom nauczania. Osada przerwała działalność na okres okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej. Wznowiono ją w 1947. W 1963 na wzór Studzieńca utworzono Zakład Poprawczy w Konstancinie Łódzkim. U progu l. 90. nawiązano współpracę z ośrodkiem w Mettray.

Źródła: Historia, https://studzieniec.zp.gov.pl/historia/,(dostęp 17.07.2023);  M. Michel, Rozwój opieki nad dzieckiem przestępczym pod zaborami : działalność Towarzystwa Osad Rolnych i Przytułków Rzemieślniczych na rzecz wolności jednostki wykluczonej [w:] Niepodległościowe koncepcje i programy wychowania przełomu XIX i XX wieku: I Seminarium Polskiej Myśli Pedagogicznej Myśl o wychowaniu dla Polski niepodległej 1863-1914/18, red. B. Gola, D. Jagielska, J. Kostkiewicz, Kraków 2015; W. Miklaszewski, O małoletnich przestępcach oraz Towarzystwie osad rolnych i przytułków rzemieślniczych: szkic ogólny, Warszawa 1872; D. Raś, O poprawie winowajców w więzieniach i zakładach dla nieletnich. Propozycje prawników, lekarzy, działaczy społecznych i pedagogów oraz rozwój więziennictwa do połowy XX wieku, Katowice 2006; Rocznik Towarzystwa Osad Rolnych i Przytułków Rzemieślniczych, „Kronika Rodzinna” 1872, nr 4; H. Szymańska, Z problemów przestępczości nieletnich w drugiej połowie XIX w. (Początki Zakładu Poprawczego w Studzieńcu), „Przegląd Penitencjarny” 1964, nr 2; Statut Towarzystwa Osad Rolnych i Przytułków Rzemieślniczych, Warszawa 1920;  Studzieniec, a całokształt wychowania poprawczego w Polsce, „Przyjaciel Szkoły” 1929, nr 6; Ustawa Towarzystwa Osad Rolnych i Przytułków Rzemieślniczych, Warszawa 1874.