Opieka nad dziećmi repatriowanymi

Opieka nad dziećmi repatriowanymi – działania opiekuńcze skierowane do ludności repatriowanej po I wojnie światowej z Rosji (tzw. pierwsza repatriacja). Pierwsze mniej lub bardziej zorganizowane powroty ludności miały miejsce po traktacie brzeskim (1918). Drugi etap powrotów - od odzyskania niepodległości do wybuchu wojny polsko-bolszewickiej, ostatni od traktatu ryskiego (1921) do czerwca 1924. Działaniami w zakresie repatriacji zajmował się Państwowy Urząd do spraw Powrotu Jeńców, Uchodźców i Robotników (1918), a następnie włączony w skład Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej Urząd Emigracyjny. Według danych GUS w okresie od 11.11.1918 do 31.05.1925 powróciło 1 265 tys. osób. Początkowo pomoc i opieka dla reemigrantów organizowana była przez Radę Główną Opiekuńczą. Działania adresowano w szczególności do dzieci i inwalidów organizując schroniska i tanie stołówki (w tym schroniska dla dzieci). Po traktacie ryskim MPiOS wespół z Komitetem „Pomoc Jeńcom” (od 1922 Główny Komitet Pomocy Jeńcom i Repatriantom przy Sejmie) zorganizowało w Warszawie schronisko centralne, starano się inicjować działania na poziomie województw mające na celu tworzenie schronisk i ochronek dla powracających. Problemy z pozyskaniem odpowiedniego i stałego finansowania wyraźnie ograniczały akcję. Wielkie wyzwanie (lokalowe i finansowe) stanowiło zapewnienie repatriantom i ich dzieciom opieki medycznej. Po likwidacji RGO, w 1921 powołano Komitet Pomocy Młodzieży i Dzieciom, który przejął od PUds.PJUR opiekę nad dziećmi działając na rzecz umieszczania dzieci w różnych placówkach opiekuńczych i wychowawczych oraz inicjując ich powstawanie. Dożywianie realizował też m.in. Polsko-Amerykański Komitet Pomocy Dzieciom. Akcja została uporządkowana ustawą o opiece społecznej (1923). Finasowanie opieki spoczęło na barkach gmin i państwa (wcześniej podstawą była ustawa z 1921 o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i ich rodzin). 01.01. 1924 w placówkach państwowych znajdowało się 8 700 dzieci, umieszczonych głównie w placówkach w Warszawie.

Źródła: L. Dydusiak, Opieka publiczno-prawna nad dzieckiem w Polsce, Lwów 1938; B. Krakowski, Stan opieki nad dziećmi w Polsce i najpilniejsze w tej dziedzinie zadania, „Opieka nad Dzieckiem" 1925, nr 4; M. Sochala, „Wielka akcja ratownicza” – działalność Polsko-Amerykańskiego Komitetu Pomocy Dzieciom (1919-1922), „Acta UniversitatisLodziensis. Folia Historica” 2010, t. 85; D. Sula, Powrót ludności polskiej z byłego Imperium Rosyjskiego w latach 1918-1937, Warszawa 2013; C. Żołędowski, „Pierwsza Repatriacja”. Powroty i przyjazdy osiedleńcze do Polski ze wschodu po I wojnie światowej, „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny” 2017, z. 1.