Ochronka Fabryczna Zakładów Fabrycznych w Żyrardowie
Ochronka Fabryczna Zakładów Fabrycznych w Żyrardowie – założona w 1875 instytucja socjalna funkcjonująca przy fabryce lnu w Żyrardowie. Jedna z pierwszych tego typu placówek w Królestwie Polskim. Celem było zapewnienie opieki dzieciom niepracujących matek, które mogły podjąć pracę w fabryce (aktywizacja zawodowa kobiet pozwalała właścicielom na kontynuowanie szybkiego rozwoju fabryki). Budynek wzniesiono w centrum miasta. Ochronka przyjmowała wszystkie dzieci w wieku od 3 lat, posiadała 1500 miejsc. Wraz ze wzrostem liczby zgłaszanych dzieci wprowadzono ograniczenia. Polegały na umożliwieniu oddania do ochronki tylko jednego dziecka z rodziny. Średnio do ochronki uczęszczało ok. 1100 dzieci. Dziewczęta w wieku 7-14 lat uczęszczały na zajęcia, podczas których uczyły się szyć i haftować codziennie po 1,5 godz. Liczba dziewcząt uczęszczających na takie zajęcia wynosiła ok. 350. Funkcjonował podział na klasy dla dzieci polskich i niemieckich. Roczny koszt utrzymania dziecka w ochronce wynosił 30 rubli. Obowiązywała częściowa odpłatność za jedzenie. Dzieciom zapewniono opiekę zdrowotną i higieniczną. Dzieci myły się w salach łaziebnych wyposażonych w nowoczesne urządzenia sanitarne. Dbano by nie rozprzestrzeniała się wszawica. W dzień Bożego Narodzenia podopieczni otrzymywali prezenty fundowane przez Karola Dittricha (właściciel fabryki). Była to zwykle odzież, obuwie, fartuchy a także słodycze, owoce i orzechy. W 1885 dokonano rozbudowy ochronki. Wybudowano gmach mieszkalny przeznaczony dla opiekunek oraz nauczycielek tzw. „babiniec”. Przebywało w nim ok. 30 kobiet. Pracowników pomocniczych było również ok. 30. W budynku znajdował się taras, salon z fortepianem i czytelnia, wokół niego zorganizowano ogród z placem zabaw. W 1889 ochronkę wizytował szach Persji Nasr-Eddin W 1899 K. Dittrich przeznaczył 500 tys. rubli na rozwój ochronki i jej dalsze funkcjonowanie. Z czasem przekształcona w przedszkole, u progu XXI wieku działa ono jako Miejskie Przedszkole nr 9.
Źródła: B. Dymek, Fenomen rozwoju przemysłowego Żyrardowa, „Rocznik Żyrardowski” 2009, nr 9; Epizod 52: Ochronka fabryczna, http://miastojednejfabryki.blogspot.com/2014/01/epizod-52-ochronka-fabryczna.html, (dostęp 4.04.2023); Historia, https://mp9zyrardow.szkolnastrona.pl/p,2,historia, (dostęp 9.05.2023); Historia żyrardowskiej fabryki wyrobów lnianych, https://www.muzeumlniarstwa.pl/menu/, (dostęp 9.05.2023); A. Kucińska Isaak, Żyrardów- XIX-wieczna Osada Fabryczna, https://zabytek.pl/pl/obiekty/zyrardow-zyrardow-xix-wieczna-osada-fabryczna-2, (dostęp 9.05.2023); K. Zwoliński, Zakłady żyrardowskie w latach 1885-1915, Warszawa 1979.