Łódzki system rodzin zastępczych

Łódzki system rodzin zastępczych – system opieki nad dzieckiem sierocym i porzuconym realizowany przez łódzki magistrat. Na genezę systemu składały się: obowiązki wynikające z ustawy o opiece społecznej z 1923, brak infrastruktury opiekuńczej instytucjonalnej i trudności finansowe magistratu w Łodzi. W 1925 Wydział Opieki Społecznej łódzkiego magistratu wyszedł z inicjatywą finasowania z budżetu miasta wychowania dzieci sierocych i porzuconych przez rodziny. 12.02.1926 zdecydowano o oddawaniu na wychowanie rodzinom niemowląt (później również dzieci starszych), które ze względu na brak miejsc nie mogły zostać przyjęte do miejskiego domu wychowawczego. Nadzór nad wychowaniem początkowo sprawowała Narodowa Organizacja Kobiet, po dwóch miesiącach przekazano go utworzonej Stacji Opieki na Dzieckiem, a następnie odpowiedniej komórce przy Wydziale Opieki Społecznej (od 1929). Udany początek umożliwił postawienie wysokich wymagań rodzinom. Określono cechy jakimi powinna charakteryzować się rodzina, aby wejść do systemu. Mowa była o konieczności zapewnienia bytu dziecku, odpowiednim poziomie wychowawczym i moralnym, a także cechach społecznych (najlepiej robotnicza, rzemieślnicza lub inteligencka). Rodzic miał prawo wyboru dziecka pod względem płci, wieku, koloru włosów itp. Odrzucano motywacje filantropijne, poszukiwano rodziców, którzy kierowali się chęcią posiadania dziecka. Oprócz wynagrodzenia za opiekę, władze miejskie zapewniały dzieciom część odzieży, obuwia, przyborów szkolnych, a także opiekę lekarską. Starano się budować więź uczuciową dziecka z rodziną zastępczą, która pojawiała się silniejsza tym bardziej im przekazane dziecko było młodsze. Łódzki system znalazł naśladowców w innych rejonach kraju. Nie wszędzie efekty były tak obiecujące, dotyczyło to zwłaszcza miejsc, w których nie udało się zorganizować wydolnego systemu nadzoru i kontroli.

Źródło: J. Basiaga, Zawodowa miłość. O opiece nad dziećmi w pogotowiach rodzinnych, Warszawa 2014; Cz. Kępski, Dziecko sieroce i opieka nad nim w Polsce w okresie międzywojennym, Lublin 1991; H. Dinter, Działalność opiekuńczo-wychowawcza w Łodzi w latach 1880-1939, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, 1985, nr 3; Rodziny Zastępcze w Łodzi, red, A. Majewska, Łódź 1948; J. Sosonowska, Opieka nad dzieckiem w pracach samorządu łódzkiego w okresie międzywojennym – projekty i ich realizacja, „Studia Pedagogica Ignatiana” 2021, v. 24, nr 2; L. Telka, Rodzinne domy dziecka. Zarys monograficzny, Łódź 2000; N. Stolińska-Pobralska, Instytucje opieki nad dzieckiem w międzywojennej Łodzi, Łódź 2002.