Sempołowska Stefania

Sempołowska Stefania – ur. 1.10.1869 w Poloniszu, zm. 31.01.1944 w Warszawie; działaczka społeczna, oświatowa. Od 1878 do 1884 uczyła się w pensji Teresy Jadwigi Papi w Warszawie. Po ukończeniu pensji pracowała w niej jako nauczycielka. W 1887 zdała egzamin nauczycielski w I Gimnazjum Męskim w Warszawie. Wykształcenie wzbogaciła na tajnym tzw. Uniwersytecie Latającym. Uczestniczyła w pracach warszawskiego Koła Oświaty Ludowej i w Kobiecego Koła Oświaty Ludowej. Założycielka wypożyczalni pomocy szkolnych w Warszawie. Na przełomie lat 1894-1895 założyła w swoim mieszkaniu tajną szkołę dla dziewcząt. Wprowadziła nowatorski system nauczania i wychowania. Autorka kilku awangardowych parapodręczników. Wielokrotnie aresztowana za działalność społeczną. Zmuszona do wyjazdu do Krakowa, bez prawa powrotu. Od 1903 pracowała jako nauczycielka geografii w prywatnym I Gimnazjum Żeńskim w Krakowie. W 1905 nielegalnie powróciła do Warszawy. W czasie rewolucji 1905 podjęła działalność w Polskim Związku Ludowym. Popierała strajk szkolny. W 1906 z pomocą Władysławy Weychert-Szymanowskiej utworzyła Stowarzyszenie Kursów dla Analfabetów Dorosłych w Warszawie. Pracując w Wydziale Wychowawczym Warszawskiego Towarzystwa Higienicznego propagowała upowszechnienie ogrodów dziecięcych. Uczestniczka I Międzynarodowego Kongresu Wychowania Moralnego w Londynie w 1908. W 1913 wspólnie z Janiną Mortkowiczową rozpoczęła wydawanie ilustrowanego dwutygodnika dla młodzieży „Z bliska i z daleka” (dodatek dla dzieci „W słońcu”). Zwolenniczka wprowadzenia obowiązku szkolnego dla wszystkich dzieci. Pod koniec I wojny światowej zaangażowała się w pomoc dla bezdomnych dzieci wracających z Rosji. Odwiedzała przytułki, apelowała o pomoc. Po 1918 zatrudniona w Państwowych Kursach Nauczycielskich, gdzie prowadziła zajęcia z nauki o Polsce współczesnej i literatury dziecięcej. Jedna z inicjatorek powołania w 1920 przy Komisji Centralnej Związków Zawodowych wydziału opieki nad dziećmi robotniczymi.

Źródła: S. Brzeziński, Stefania Sempołowska, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 1947, z. 3-4; N. Gąsiorowska, Życie i działalność Stefanii Sempołowskiej [w:] Życie i działalność Stefanii Sempołowskiej, red. N. Gąsiorowska, Warszawa 1960; A. Filipek, Stefania Sempołowska [w:] Polska myśl pedagogiczna po 1918 roku, red. E. Brodacka-Adamowicz, Siedlce 2007; M. Mazurek, Idea nowoczesnej edukacji w myśli oświatowo-wychowawczej Stefanii Sempołowskiej [w:] Nauka, edukacja. Kultura w polskiej myśli politycznej XX-XXI wieku, red. M. Wichmanowski, Lublin 2013; S. Michalski, Społeczna i pedagogiczna działalność Stefanii Sempołowskiej na tle epoki, Warszawa 1973; H. Mortkowicz-Olczakowa, Panna Stefania: dzieje życia i pracy Stefanii Sempołowskiej, Warszawa 1961; A. Pacholczykowa, Sempołowska Stefania Aniela [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXVI, Warszawa-Kraków 1995; W. Sala, Praca w zakładach opiekuńczo-wychowawczych (w okresie 1918-1939), Warszawa 1964; D. Wawrzykowska-Wierciochowa, Stefania Sempołowska, Warszawa 1981.