Opieka nad matką i dzieckiem po II wojnie światowej

Opieka nad matką i dzieckiem po II wojnie światowej – zespół działań w zakresie opieki zdrowotnej i społecznej podejmowanych w celu zapewnienia fachowej pomocy kobiecie i dziecku realizowany przez podmioty publiczne oraz początkowo również społeczne. Po okresie ratowniczym i częściowej odbudowie przedwojennego systemu instytucji wsparcia kobiety i dziecka, na przełomie lat 40. i 50. powołano do życia szereg nowych instytucji połączonych w system opieki nad kobietą w ciąży a następnie po urodzeniu dziecka. Początkowo (kobieta w ciąży) korzystała w struktury instytucjonalnej tzw. poradni „K”. Po urodzeniu dziecka z poradni dla matek i dzieci tzw. „D”. Zasadniczym celem poradni „D” (dzieci zdrowe) i „D1”(dzieci chore) była akcja zapobiegawcza i lecznicza (opieka nad zdrowiem dziecka, wsparcie w zakresie żywienia, pielęgnacji niemowlęcia, czuwanie nad jego prawidłowym rozwojem, organizacja szczepień ochronnych). Poradnia kierowana była przez lekarza pediatrę, zatrudniano w niej również pielęgniarkę. W większych miastach przy poradniach działały kuchnie mleczne. Poradnie kontynuowały tradycje przedwojennych poradni dla niemowląt. W 1949 działo 1074 poradni „D”. Równolegle w szkołach i ośrodkach zdrowia budowano strukturę poradni lekarsko-dentystycznych (na wsiach ruchome ambulanse), domy zdrowia (położone w uzdrowiskach) dla dzieci z różnymi zaburzeniami i po przebytych chorobach. W celu skoordynowania opieki nad zdrowiem matki i dziecka powołano do życia Centralne Wojewódzkie Poradnie Ochrony Macierzyństwa i Zdrowia Dziecka. Wsparcie w zakresie pomocy społecznej dla matki i dziecka do lat 3 realizowano poprzez budowę systemu żłobków, domów małego dziecka, domów matki i dziecka, izb dworcowych (organizowane na węzłowych stacjach kolejowych). Placówki prowadzone były przez państwo, samorządy oraz organizacje społeczne (np. „Caritas”). Z czasem główną rolę przejęło państwo (domy małego dziecka, domy matki i dziecka) oraz samorządy i przedsiębiorstwa państwowe (żłobki).

Źródła: Dziesięciolecie medycyny w Polsce Ludowej 1944-1954, Warszaw 1955; P. Grata, Czas przełomu. Polska polityka społeczna w latach 1944-1950, Rzeszów 2018; Osiągnięcia socjalne Polski Ludowej, cz. 1, 1944-1949, red. E. Pragierowa, J. Licki, Warszawa 1951; M. Skokowska-Rudolf, Ochrona zdrowia matki i dziecka, „Zdrowie Publiczne” 1948, nr 3-4; H. Słomczyńska, Zadania i perspektywy opieki nad matka i dzieckiem, „Zdrowie Publiczne” 1951, nr 4.