Ogrody dziecięce im. Wilhelma Rau

Ogrody dziecięce im. Wilhelma Rau – parki rekreacyjno-edukacyjne dla dzieci. Powstały z inicjatywy Wilhelma Ellisa Rau’a, warszawskiego przemysłowca i bankiera, który na ten cel zapisał 300 tys. rubli. Zapowiedzią powstania ogródków było wygłoszenie w Wydziale Wychowawczym Warszawskiego Towarzystwa Higienicznego 13.05.1899 przez Tadeusza Balickiego odczytu O ogrodach dziecięcych oraz zaakceptowanie uchwały o utworzeniu „Komisyi gier i zabaw dla dzieci” przy Towarzystwie. Pierwszy tzw. ogródek rauowski powstał na Woli przy ul. Agrykola (1.08.1899), kolejny w Ogrodzie Saskim przy ul. Żabiej (09.1899). Formalne zapoczątkowanie działalności ogródków nastąpiło 2.08.1901. W ciągu roku działalności zapisało się do nich 3077 dzieci. W ogródkach mogły bawić się dzieci w wieku od 6 lat bez względu na pochodzenie i płeć. Zabawami zarządzał kierownik, zaś zajęcia prowadzone były przez przewodnika. Zabawy miały odbywać się w godzinach południowych pod dozorem specjalnych kierowniczek, preferowane było także zaangażowanie nianiek i bon. Program wychowania fizycznego w ogrodach obejmował wprowadzenie 3 typów zabaw: dowolnych, zorganizowanych oraz zabaw sportowych, zainicjowanie zabaw zimowych na wolnym powietrzu w połączeniu z posiłkiem. Od 1907 prowadzono lekcje gimnastyki metodycznej trwające cały rok, naukę gier i zabaw, zabawy poranne, naukę pływania, kąpiele ciepłe i zimne, ślizgawkę, wycieczki statkiem i śpiew chóralny. Ogródki organizowały akcje szczepień na ospę, posiadały zaplecze higieniczno-sanitarne i zatrudniały lekarza, który regularnie badał dzieci. Zajęcia trwały początkowo 3 godz., następnie wraz z rozwojem działalności czas ten zwiększył się do 5-7 godz. W ogrodach odbyły się pierwsze mistrzostwa szkolnych drużyn piłkarskich.  Do 1914 powstało 15 ogródków, nosiły nazwę Ogrodów Gier i Zabaw Ruchowych im. W. E. Raua. Po 1918 Warszawskie Towarzystwo Higieniczne zmniejszyło aktywność na polu rozwoju tej inicjatywy. Do końca lat 20. działały tylko ogrody „Agrykola”, „Floriański” i „Saski”.

Źródła: Instrukcja Szczegółowa Warsz. Tow. Hygienicznego obejmująca Ogrody Dziecięce im. W.E. Raua, Warszawa 1905;  J. Muklankowicz, Powstanie i stopniowy rozwój Ogrodów im. W. E. Rau’a w Warszawie, Warszawa 1907; A. Ostrowska-Tyrzno, H. Nałęcz, A Pawlikowska-Piechotka, Tradycja placów zabaw w Polsce i Europie, „Mazowsze. Studia Regionalne” 2019, nr 31; S. W. Rottermund, Program i rozwój działalności ogrodów im. W. E. Rau'a oraz ich rola w sprawie postępu kultury fizycznej w Warszawie i w kraju, Warszawa 1917; Uczeń-zawodnik. Szanse i wyzwania sportu w szkołach sportowych/szkołach mistrzostwa sportowego, red. B.A. Orłowska, R. Janicka-Szyszko, Gorzów Wielkopolski 2020; A. Wojewoda, Od idei do realizacji – Ogrody dziecięce im. W.E. Raua w Warszawie 1899-1901, „Studia Edukacyjne” 2019, nr 53.