Ogniska matki i dziecka

Ogniska matki i dziecka – dziecińce stałe, forma opieki częściowej dla dzieci w wieku przedszkolnym realizowana przez cały rok w miastach i wsiach. Dziecińce tak stałe jak i sezonowe (okres letni) związane były z ruchem powstawania ochronek dla dzieci w XIX w. W placówkach oferowano opiekę higieniczną i wychowawczą, wyżywienie, rozrywkę oraz zabawę. Matki dzieci mogły skorzystać z porad i wskazówek z zakresu ochrony zdrowia, pielęgnacji i wychowania dzieci. Zadaniem placówek było również popularyzowanie idei wychowawczych. Stanowiły jedno z narzędzi zmniejszania skali śmiertelności niemowląt. Dziecińce stałe rozwijały się stosunkowo wolno, zwłaszcza w porównaniu z dziecińcami sezonowymi. W 1935 odnotowano istnienie 92 takich placówek (dla 3541 dzieci), w kolejnym roku 204 (7004 dzieci). W 1937 istniało 346 placówek, w których opiekowano się 11492 dziećmi, w 1938 475 placówek dla 16043 dzieci (dane nie obejmowały woj. śląskiego). Podobnie jak w przypadku inicjatyw sezonowych, dziecińce stałe prowadzone były na wsi w znakomitej większości przez Koła Gospodyń Wiejskich (w 1937 istniało blisko 2,4 tys. kół) – głównie w województwach centralnych i wschodnich. W województwach zachodnich i południowych placówki prowadzone były przez  różnorodne lokalne organizacje wiejskie. W miastach i miasteczkach placówki prowadził przede wszystkim Związek Pracy Obywatelskiej Kobiet, a na Pomorzu Związek Zachodni. Obserwowano istotne niedostatki placówek (tożsame z dziecińcami sezonowymi) takiej jak: brak dostatecznie wykwalifikowanej kadry (istniał wymóg ukończenia Studium Ochroniarskiego przez kierownika placówki), niedostateczny nadzór władz wojewódzkich i powiatowych oraz pewna konkurencja między organizacjami o prowadzenie placówek.

Źródła: M. Balcerek, Rozwój opieki nad dzieckiem w Polsce w latach 1918-1939, Warszawa 1978; M. Kretkowska, O ochronach wiejskich, Warszawa 1909; B. Nakoniecznikow-Klukowski, Przegląd najbardziej aktualnych zagadnień z zakresu polityki opiekuńczej, „Praca i Opieka Społeczna” 1938, nr 1; J. Rasiówna, Opieka nad zdrowiem dziecka w Polsce w chwili obecnej, „Praca i Opieka Społeczna” 1938, nr 3; J. Rybakowa, Dziecińce oraz Ogniska Matki i Dziecka na wsi, „Życie Dziecka” 1937, nr 6; M. Wróbel, Wychowanie przedszkolne w Polsce w latach 1918–1939, Wrocław – Warszawa – Kraków 1967.