Ochrona ubezpieczeniowa dzieci w Drugiej Rzeczypospolitej

Ochrona ubezpieczeniowa dzieci w Drugiej Rzeczypospolitej – oparta na prawie do świadczeń pieniężnych oraz usług zdrowotnych asekuracja dzieci osób objętych ubezpieczeniami społecznymi z tytułu utraty możliwości zarobkowania przez ich rodziców. Wynikała z obowiązujących w Drugiej Rzeczypospolitej przepisów regulujących zasięg podmiotowy i przedmiotowy ubezpieczeń społecznych – chorobowego, wypadkowego oraz rentowego. W myśl wprowadzonych w 1919 i 1920 przepisów określających zasady ubezpieczenia chorobowego dzieciom objętych nim pracowników przysługiwało prawo do bezpłatnej opieki lekarskiej i lekarstw oraz leczenia szpitalnego według najniższej taryfy; ze wsparciem dla dzieci łączył się przysługujący karmiącym matkom zasiłek w naturze lub gotówce. W ramach obowiązującego od 1924 na terenie całego kraju ubezpieczenia wypadkowego w przypadku pozostającej w związku z wykonywaną pracą śmierci osoby ubezpieczonej dzieciom zmarłego przysługiwała renta inwalidzka w wysokości 20% jego zarobku (w b. zaborze pruskim – 15%), z zastrzeżeniem, iż łączna wysokość rent sierocych i wdowiej (również 20%) nie mogła przekraczać 2/3 zarobków zmarłego (w b. zaborze pruskim – 3/5). W myśl zmian wynikających z ustawy scaleniowej z 1933 renta sieroca w przypadku sierot zupełnych stanowić mogła 25% zarobku zmarłego. Wprowadzone tą ustawą przepisy ubezpieczenia od starości i inwalidztwa gwarantowały ubezpieczonym pobierającym świadczenie rentowe (emerytalne) prawo do dodatku w wysokości 10% jego wymiaru z tytułu każdego dziecka na utrzymaniu. W przypadku śmierci ubezpieczonego jego dzieciom przysługiwała renta w wysokości 20% świadczenia należnego zmarłemu, bądź 35% w przypadku sieroty zupełnej (suma rent sierocych i wdowiej nie mogła przekraczać wysokości świadczenia należnego zmarłemu). Podobne zasady obowiązywały we wprowadzonych w 1927 przepisach o ubezpieczeniu pracowników umysłowych, z tym, że w przypadku sieroty zupełnej renta wynosiła 40% świadczenia należnego zmarłemu.

Źródła: K. Chylak, Ubezpieczenia społeczne i zaopatrzenia emerytalne w II Rzeczypospolitej, Warszawa 2017; P. Grata, Polityka społeczna Drugiej Rzeczypospolitej. Uwarunkowania – instytucje – działania, Rzeszów 2013; P. Grata, Zakres odpowiedzialności pracodawców wobec rodzin pracowników w Drugiej Rzeczypospolitej, „Annales. Etyka w życiu gospodarczym” 2016, T. 19, nr 2; Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 listopada 1927 r. o ubezpieczeniu pracowników umysłowych, Dz. U. 1927, nr 106, poz. 911; Ustawa z dnia 28 marca 1933 r. o ubezpieczeniu społecznym, Dz. U. 1933, nr 51, poz. 396; Ustawa z dnia 19 maja 1920 r. o obowiązkowem ubezpieczeniu na wypadek choroby, Dz. U. 1920, nr 44, poz. 272; Ustawa z dnia 30 stycznia 1924 r. w przedmiocie rozciągnięcia obowiązujących na obszarze województw: krakowskiego, lwowskiego, stanisławowskiego, tarnopolskiego i cieszyńskiej części województwa śląskiego ustaw o obowiązkowem ubezpieczeniu robotników od wypadków na obszar województw: warszawskiego, łódzkiego, kieleckiego, lubelskiego, białostockiego, wołyńskiego, poleskiego i nowogródzkiego oraz Ziemi Wileńskiej, Dz. U. 1924, nr 16, poz. 148.