Miejski Obywatelski Komitet Społeczny w Lublinie

Miejski Obywatelski Komitet Społeczny w Lublinie – instytucja charytatywna założona 3.09.1939 przez przedstawicieli lubelskich organizacji społecznych. W skład lubelskiego MOKS-u wchodzili: przewodniczący Bolesław Sekutowicz; 2 wiceprzewodniczących Helena de Tramecourt i Stanisław Rachwał; skarbnik generałowa Smorawińska; członkowie prof. Ignacy Czuma, mec. Stanisław Bardzik i ks. dr Zygmunt Bardzik. Zarząd Komitetu w toku działań wojennych ciągle się zmieniał. Po zajęciu Lublina 18.09.1939 przez wojska niemieckie, MOKS zmuszony był dostosować się do decyzji okupanta. Komitetowi przewodziła Klementyna Gajewska. Podstawowym zadaniem MOKS-u było niesienie pomocy rodzinom osób powołanych do wojska i osobom będącym ofiarami działań wojennych. Organizacja prowadziła przy współudziale Wydziału Spraw Społecznych Zarządu Miejskiego w Lublinie lokalną akcję opiekuńczą na rzecz dzieci i małoletnich. Zakładano kuchnie, punkty opatrunkowe, schroniska dla uchodźców. Komitet działał w oparciu o sekcje: Pomoc Rodzinom Rezerwistów, Pomoc Powołanym do Wojska Rezerwistom, Pomoc Dzieciom i Uchodźcom. Na prowadzenie akcji pomocowych MOKS otrzymywał od Zarządu Miasta środki finansowe i materialne. Rada Miasta Lublina przyznała Komitetowi subwencję w wysokości 15 000 zł. Do współpracy z MOKS-em przystąpiły inne komitety, m.in. „Bratnia Pomoc” studentów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego oraz harcerska służba cywilna. Aktywnie w pracach Komitetu uczestniczyli nauczyciele lubelskich szkół, którzy pracowali w zorganizowanych w szkolnych pomieszczeniach przez MOKS punktach pomocy dla uchodźców. Organizacja współpracowała przy organizacji doraźnej pomocy żywnościowej dla wysiedlonych znajdujących się np. w transportach na stacji w Lublinie. 28.12.1939, podczas ostatniego posiedzenia członków MOKS, podjęto decyzję o rozwiązaniu Komitetu ze względu na powołanie organizacji Polska Pomoc, która decyzją władz okupacyjnych miała zajmować się kontynuacją działalności pomocowej.

Źródła: J. Kasperek, Dzieci polskie w Lublinie pod okupacją hitlerowską [w:] Dzieci i młodzież w latach drugiej wojny światowej, red. Cz. Pilichowski, Warszawa 1982; J. Kasperek, Kronika wydarzeń w Lublinie w okresie okupacji hitlerowskiej, Lublin 1983; J. Kłapeć, W okresie okupacji niemieckiej w latach 1939–1944 [w:] Lublin. 700 lat dziejów miasta, red. G. Figiel, R. Szczygieł, W. Śladkowski, Lublin 2017; J. Kłapeć, Powstanie i działalność Komitetu „Polskiej Pomocy” w Lublinie (grudzień 1939–31 grudnia 1940), „Res Historica” 2011, nr 31; B. Kroll, Rada Główna Opiekuńcza 1939–1945, Warszawa 1985.